Kamu görevlilerinin toplu sözleşme görüşmelerinde hükümet ve sendikalar zam oranında uzlaşamadı. 2024 ve 2025 yıllarında ne kadar zam yapılacağına Kamu Görevlileri Hakem Kurulu karar verecek. Kurulun kararı kesin ve herhangi bir itiraz yolu bulunmuyor.

Bu kurulun kimlerden oluştuğunu, geçmişteki kararlarını ve masadaki son teklif ve talepleri inceledik.

Zam teklifi ne kadar?
17 Ağustos’taki son görüşmede kamu işvereni 2024 için yüzde 15+10, 2025 için ise yüzde 6+5 zam teklif etti.

Memur-Sen ise 2024 için her bir çeyrekte sırasıyla yüzde 35+10+15+10 zam yapılmasını talep etti. 2025 talebi ise yüzde 25+15 oldu.

Her iki yıl için de sendikanın talebi, hükümetin teklifinin yaklaşık üç katına denk.

Kurul daha önce ne karar vermişti?
BBC Türkçe'de yer alan habere göre 2012’den bu yana sendikalarla hükümet arasındaki görüşmelerden ikisi Hakem Kurulu'nda sonuçlandı.

Kurul iki seferde de hükümetin zam teklifini neredeyse hiçbir değişiklik yapmadan kabul etti.

2012 yılında hükümetin yüzde 3.5+4’lük teklifinin kabul edilmemesi üzerine gidilen kurul, yüzde 4+4 zamma karar verdi.

2013 için ise hükümetin yüzde 3+3 teklifi kurulda kabul gördü.

Hakem Kurulu'na gidilen ikinci dönem olan 2020-21’de de hükümetin yüzde 4+4 ve 3+3 teklifleri aynen kabul edildi.

Bu sefer nasıl karar verebilir?
Geçmiş yıllarda Hakem Kurulu'nun verdiği kararlar hükümetin teklifiyle genellikle örtüşse de bunların örtüştüğü bir diğer şey de Merkez Bankası’nın enflasyon tahminiydi.

Enflasyon tahmininin 2020-21 döneminde gerçekleşen enflasyondan büyük oranda sapması, memurların reel gelirinde önemli bir düşüşe yol açmış, dönem sonlarında maaşlara enflasyon farkı zammı yapılmıştı.

Merkez Bankası’nın önümüzdeki süreç için yıl sonu enflasyon tahminleriyse 2024’te yüzde 33, 2025’te yüzde 15.

Bu tahminler hükümetin teklifinin üstünde olsa da Memur-Sen’in teklifinin epey altında.

HaberTürk’te sosyal güvenlik ve çalışma hayatı üzerine yazan Ahmet Kıvanç’a göre Hakem Kurulu, bu sefer hükümetin teklifindense Merkez Bankası’nın tahminine yaklaşabilir.

Kocaeli Üniversitesi’nde çalışma ekonomisi ve endüstri ilişkileri üzerine çalışan Prof. Dr. Aziz Çelik de kurulun Merkez Bankası tahminine yaklaşmasını beklediğini söylüyor.

BBC Türkçe’ye konuşan Çelik, Memur-Sen’in çok daha yüksek bir talebi olmasına rağmen pazarlık sürecinde memurları harekete geçirip hükümet üzerinde baskı yapmaktansa danışıklı dövüşü tercih ettiğini söylüyor:

“'Biz yapmadık Hakem Kurulu yaptı’ diyecekler.

“Memur-Sen sadece üç ay için yüzde 35 zam talep edip yıllık yüzde 32 düzeyinde bir zamma razı olacak.

“Memur-Sen’in açıklamasının satır aralarına bakıldığında ‘Hükümetin teklifinin Merkez Bankası enflasyon tahmininin bile altında kaldığını’ söyledikleri için onların da beklentilerinin bu seviye olduğu görülüyor.”

Kurulda kimler var?
Kuruldaki yedi kişi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından atandı:

Metin Yener (Sayıştay Başkanı)
Prof. Dr. Lutfihak Alpkan (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Bakan Yardımcısı)
Dr. İsmail İlhan Hatipoğlu (Hazine ve Maliye Bakanlığı, Bakan Yardımcısı)
Refik Tuzcuoğlu (Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Bakan Yardımcısı)
İsa Atçeken (Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Başkan Yardımcısı)
Prof. Dr. M. Fatih Uşan (Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Hukuk Fakültesi İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı)
Prof. Dr. Fatih Yardımcıoğlu (Sakarya Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye Bölümü)
Dört kişi ise sendikalar tarafından görevlendirildi:

Hüseyin Öztürk (Memur-Sen Genel Başkan Yardımcısı)
Soner Can Tufanoğlu (Memur-Sen Genel Başkan Yardımcısı)
Türkeş Güney (Türkiye Kamu-Sen Genel Başkan Yardımcısı)
Şenol Köksal (KESK Genel Sekreteri)

Prof. Aziz Çelik, gelişmiş ülkelerde yalnızca üst düzey kamu görevlileri ve asker-hakim gibi belli meslek gruplarının grev yapmasının yasak olduğunu ve bu tür kurulların yalnızca bu meslek gruplarının maaş zamlarıyla ilgilendiğini hatırlatırken, Türkiye’de tüm memurlara grev yasağı olması nedeniyle bu kurulun hepsini etkilediğini, olması gerekenin grev yasağının kaldırılması olduğunu vurguluyor.

Kurulun yedisinin Cumhurbaşkanı tarafından atanmasının, bazılarının bir gecede görevden alınabilecek bakan yardımcısı gibi kişiler olmasının bağımsızlığı azalttığını belirten Çelik, bu tür kurullarda işveren ve sendika tarafından uzlaşılan uzmanların olması gerektiğinin altını çiziyor.

Kurula seçim nasıl yapılıyor?
Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’na göre Hakem Kurulu 11 kişiden oluşuyor.

Bunların yedisini Cumhurbaşkanı seçiyor.

Bunlar şöyle:

Yargıtay, Danıştay ve Sayıştay Başkan, Başkanvekili, Başkan Yardımcısı veya Daire Başkanları arasından Cumhurbaşkanınca Başkan olarak seçilecek bir üye,
Cumhurbaşkanınca belirlenen bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarından dört üye,
Üniversitelerin kamu yönetimi, iş hukuku, kamu maliyesi, çalışma ekonomisi, iktisat ve işletme bilim dallarından en az Doçent unvanını taşıyanlar arasından Cumhurbaşkanınca seçilecek bir üye,
Bağlı sendikaların üye sayısı itibarıyla en fazla üyeye sahip konfederasyon tarafından üç, bağlı sendikaların üye sayısı açısından ikinci ve üçüncü sırada bulunan konfederasyonlar tarafından ikişer olmak üzere (d) bendinde belirtilen bilim dallarından en az Doçent unvanını taşımak kaydıyla, önerilecek toplam yedi öğretim üyesi arasından Cumhurbaşkanınca seçilecek bir üye yer alıyor.
Cumhurbaşkanının seçmediği dört üye ise sendikalar tarafından belirleniyor.

Yasaya göre kurul beş gün içinde karar vermek zorunda. Hakem Kuruluna başvuru süresi bugün dolacağı için, kurulun ay sonuna kadar kararını açıklaması bekleniyor.