Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) yeni stand - by anlaşması için önkoşul olarak sunduğu sosyal güvenlik reformu, emeklilik ve sağlık sisteminde köklü değişiklikler getirecek. Bugüne kadar farklı standartlarda ve kalitede hizmet alan Emekli Sandığı, Bağ - Kur ve SKK'lı ayrımı tarihe karışacak.
Sosyal güvenliği tek çatı altında toplayacak ve herkese eşit hizmet verilmesini sağlayacak düzenlemenin en önemli hedefi, halen bütçedeki en korkulan kara delik olan sosyal güvenlik açıklarının kapatılması olacak.
Bu çerçevede "erken yaşta" emeklilik engellenecek.
Hemen borçlanma
Milliyet'in bu yazı dizisiyle masaya yatırdığı reform, emeklilik için önkoşul olan ödenecek prim gün sayısından emekli aylıklarının hesaplanmasına kadar bir dizi konuda hayati önem taşıyan yenilikler getiriyor.
Emeklilik yaşı ve prim ödeme gün sayılarında 2036'dan itibaren radikal değişiklikler öngören tasarı, askerlik ve tıpta uzmanlık eğitimi gibi dönemlerde prim ödeyemeyenlerin durumuyla ilgili 2006'dan itibaren önemli bir olanak öngörüyor. Tasarı, düzenleme yürürlüğe girer girmez, sigortalı olarak çalışmaya başladıktan sonra belirli bir süre primleri yatırılmamış olan çalışanların, bu süreyi "borçlanarak" kapatmasına olanak tanıyor.
Annelik izni de sayılacak
Ancak sigortalının eksik primleri cebinden ödemesi esasına göre işleyecek bu sistemden yararlanabilmek için belirli koşullar aranacak.
Buna göre ücretsiz analık izni alanlar, er-erbaş olanlar, yedek subay okulundakiler, doktora öğrenimi yapanlar, tıpta uzmanlık için yurtiçi ve yurtdışında uzmanlık eğitimi alanlar, tutuklandıktan veya gözaltına alındıktan sonra "beraat" edenler, grev ve lokavt nedeniyle işe ara verenler, avukatlık stajı yapanlar, Seçim Kanunu'na göre görevinden istifa edenler, köy bütçesinden ücret alarak imamlık yapanlar, camilerde kadrolu imamların yerine vekâlet edenler bu süreler için primlerini kendileri ödeyebilecekler.
Emekliliğe sayılacak
Böylece borçlanma karşılığı olan gün sayısını prim ödeme gün sayısına ekleyerek emeklilik hakkını daha erken kazanabilecekler.
Ancak daha önce sigortaya giriş yapıldığı halde herhangi bir nedenden dolayı işten ayrılan kişi, yeniden sigortalı olarak işe başladığında primlerinin yatmadığı dönemi borçlanarak kapatamayacak.
Uygulama, emeklilik yaşını doldurduğu halde prim ödeme gün sayısını tamamlayamayanlara daha fazla avantaj sağlayacak. Çalışanların borçlanma yolu ile prim ödeme gün sayısını tamamlamış olmaları durumunda dahi emekli aylığı alabilmeleri için belirlenen yaşı doldurmaları gerekecek. Ancak prim ödeme gün sayısını doldurduktan sonra eklenen her 360 gün için aylık bağlama oranı 2 puan artırılarak hesaplanacak.
Böylece prim ödeme gün sayısının artması emekli aylıklarının da artmasına olanak tanıyacak. Yasa yürürlüğe girdikten sonra sigortalı olarak çalıştığı işten herhangi bir nedenle ayrılanlar, "isteğe bağlı sigortalı" olabilecekler. Yeniden iş bulana kadar sigorta primlerini kendileri yatırarak emeklilik hakkı kazanmak için yatırım yapabilecekler.
Emeklilik yaşı 2036'dan sonra artıyor
Yeni yasadan önce sigortalı çalışmaya başlayanlar için prim gün sayısı ve emeklilik yaşı değişmeyecek ancak emekli aylıkları yeni düzenlemeye göre hesaplanacak
Yeni düzenlemede temel soru, TBBM gündeminde olan ve Ocak 2006'da yürürlüğe girmesi planlanan Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Tasarısı'nın, çalışanları ve çalışma hayatına yeni girecekleri nasıl etkileyeceği.
Prim günü ve yaş
Tasarı yürürlüğe girmeden önce sigortalı olarak çalışmaya başlayanlar için prim günü sayısı ve emekliye ayrılma yaşı değişmeyecek. Buna göre şu anda aktif sigortalı olan kadınlar mevcut düzenlemede olduğu gibi 58, erkekler de 60 yaşını doldurduklarında emekli olabilecekler. Emekli Sandığı ve Bağ - Kur'lular eskiden olduğu gibi 9 bin gün, SSK'lılar da 7 bin gün prim ödeme koşulu yerine getirildiğinde emekli olmaya hak kazanacaklar.
Emeklilik yaşında kazanılmış hakları korunan sigortalıların emekli aylıkları, yeni düzenlemeye göre hesaplanacak. Yani, yasa yürürlüğe girmeden önce sigortalı olmuş çalışanların emekli olduklarında alacakları aylıklar yeni düzenlemeye göre hesap edilecek.
"68 yaş"a kademeli geçiş
Reform tasarısına göre, yasa yürürlüğe girdikten sonra öngörülen süreçte, emeklilikte halen 58-60 olan kadın ve erkekler için yaş sınırı, kademeli olarak 68'e yükselecek. Şu tarihlerde şyeni kademelere geçilecek.

SSK'lı, emeklilik için daha çok çalışacak
İş hayatına yasa yürürlüğe girdikten sonra başlayanlar için emeklilik yaşı 2036'ya kadar değişmeyecek. Ancak 2036'dan sonra kademeli olarak yükselecek emeklilik yaşı 2075 yılından itibaren kadın ve erkekte 68 olacak.
25 yıl zorunluluğu
Emeklilik için, çalışanlar adına 9 bin gün ölüm, malullük ve yaşlılık primi yatırılması gerekecek. Yani daha önce yaklaşık 19.5 yıl çalışma karşılığı prim ödedikten sonra emeklilik hakkı kazanan SSK'lılar dolu dolu 25 yıllık prim ödemek zorunda kalacaklar. 2036'dan sonra, çalışanların emekli aylığı alması için 9 bin gün prim ödeme koşulunun yanı sıra, mevcut uygulamadaki gibi, yaş sınırına da bakılacak.
Yani 2036'dan sonra, 60 yaşında 9 bin günlük prim ödeme koşulunu yerine getiren bir çalışan, emeklilik hakkını kazanmasına karşın 68 yaşına kadar aylık alamayacak. 2036'dan sonra iş gücüne 18 yaşında girmiş olduğu varsayılan bir kişinin emekli aylığı alabilmesi için 50 yıl beklemesi gerekecek.

Kemal Oktar yorumladı
Milliyet'e bu yazı dizisinin hazırlanmasında sosyal güvenlik uzmanı, eski SSK Genel Müdürü Kemal Oktar katkıda bulundu. Oktar, Ankara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Akademisi'nden mezun oldu. Kamu görevinin tamamını SSK'da yaptı. Kurumun pek çok biriminde görev alan Oktar 1992'de genel müdür yardımcılığına, 1999'da da genel müdürlük görevine getirildi. Oktar'ın "İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Mevzuatı Rehberi" ile Kemal Akın Bingöl ile birlikte hazırladığı "Gerekçeli ve Karşılaştırmalı İş Kanunu, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Mevzuatı Uygulama Rehberi" kitapları yayımlandı.

Engellinin primi 400 gün artacak
Engellilerin emekli olabilmek için eski düzenlemeye oranla 2036'dan itibaren daha çok çalışmaları gerekecek. Yüzde 60 - 65 oranında engeli bulunan çalışanın halen 3 bin 600 olan prim ödeme gün sayısı 4 bine, yüzde 50 - 60 oranında engeli bulunan çalışan için 4 binden 4 bin 360 güne çıkarılacak. Daha önce engellilik oranı en az yüzde 40 olanlar kolay emeklilikten yararlanabilirken, bu oran yeni düzenlemeye göre en az yüzde 45 olacak.

Dönemsel çalışmada emeklilik 3 yıl fark ediyor
Yeni düzenlemeye göre, artırılan prim ödeme gün sayısı, özellikle dönemsel çalışma (part - time) ya da mevsimlik çalışanların emekli olmalarını zorlaştırıyor. Tasarı, bu kapsamdaki çalışanların erken emekli olmalarına ilişkin düzenlemeye yer vermesine karşın, mevcut düzenlemeye oranla koşullar ağırlaştırılıyor.
Şu anda 4 bin 500 gün olan prim ödeme gün sayısı, tasarıda 2036'dan itibaren 5 bin 400'e yükseltiliyor. Böylece sürekli bir işi olmayanlar, 5 bin 400 günlük prim ödeme gün sayısını tamamlamaları ve genel yaş haddine üç yıl eklenerek kadınsa 61, erkekse 63 yaşını doldurmaları koşuluyla emekli olabilecekler. Yani 5 bin 400 gün prim ödemiş olan dönemsel çalışanlar emekli aylığı almak için, 9 bin gün primi ödenmiş olan çalışanlardan üç yıl daha fazla bekleyecekler. Mevcut düzenlemede olan 25 yılı doldurmuş olma şartı ise aranmayacak.