Evde çalışanlar özellikle gelişmiş ülkelerde iş kanunlarının kapsamında.

Bu kişilerin hakları korunuyor, sosyal güvenlikleri sağlanıyor. Oysa ki, bizde durum bunun tam tersi. Ülkemizde ev hizmetlerinde çalışanlar İş Kanunu kapsamında değil. Yani bir anlamda işçi sayılmıyorlar. Sosyal Güvenlik Kanunu çerçevesinde, eğer bir evde düzenli ve sürekli bir çalışma yapıyorlarsa, ancak o zaman sigortalı sayılmaları gerekli.
Bu konu çok iyi bilinmediği için de, günümüzde ev hizmetlerinde çalışanlar arasında kayıtdışılık oldukça yüksek düzeyde.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) rakamları, “diğer hizmet faaliyetleri” işkolunda çalışan kadınlar arasında kayıtdışılık oranını yüzde 67 olarak veriyor. Yani bu gruptaki her üç kadından ikisi kayıtdışı çalışıyor.
Bu rakamın yüksekliğinin nedeni, ev hizmetlerinde gündelikçi olarak çalışan kadınların sigortalanmaması. Sürekli olarak aynı evde çalışan ve çocuk bakımı, temizlik gibi işleri yapanların sigortalanması mümkün. Ancak haftada veya ayda bir gün eve temizlik için gidenler, yani bu işi düzensiz olarak farklı evlerde yapanların sigortalanması çok zor.

Sigorta yapılması şart

Bugünlerde çıkan yazılarda dikkat çeken husus, düzenli bir ev hizmeti alınıyorsa, çalışanın sigortalı olması gerektiği, aksi takdirde idari para cezalarının oldukça yüksek olduğu. Gerçekten de evinize haftada bir, ayda bir de olsa aynı kişi geliyor ve temizlik, çocuk ve yaşlı bakımı yapıyorsa bu kişileri çalıştıkları süre kadar sigortalı yapmanız gerekiyor. Size temizliğe gelen kadın sizden başka bir evde de aynı hizmeti görüyorsa, orası da bu çalışanı sigortalı yapmak durumunda.

Şikâyet olursa ceza ağır

Temizliğe gelen kişiyi sigortalamaz iseniz ağır para cezalarıyla karşılaşmanız mümkün. Bu noktada “kim nereden bilecek benim evde temizlikçi çalıştırdığımı?” demeyin, çünkü çalışanın kendisi sizi Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) şikâyet edebileceği gibi, komşunuz ya da herhangi bir kişi de bu durumu şikâyet konusu yapabilir.

İşte o zaman evde birisini çalıştırmanın astarı yüzünden pahalı hale gelebilir. Bir yıl boyunca haftada bir gün eve temizliğe gelen kadının sigortasız çalıştırılmış olması halinde yaklaşık 25 bin TL idari para cezası ve 5 bin TL sigorta primi ödenmesi gerekiyor. Yani temizlik için kadın çalıştırıp bu işlemleri yapmazsanız bu parayı ödemeniz gerekebilir.

Ancak Çalışma Bakanlığı bu sıkıntıyı görüp yanda ayrıntılarını verdiğimiz çalışmayı başlattı.

ŞU AN SİGORTA İÇİN HANGİ ADIM ATILMALI?

Peki, evde temizliğe gelen kişi için şu an ne yapmak gerekiyor? Yapılması gerekenleri sıralayalım:
* İlk olarak bağlı olduğunuz SGK merkezine giderek “işyeri bildirgesi” vermeniz gerekiyor. Bu bildirge verilirken, eviniz işyeri olarak gösterilecek ve bir “işyeri numarası” alacaksınız. Ayrıca yine SGK işlemlerinizi elektronik ortamda yapabilmek için şifrenizi almayı da ihmal etmeyin.
* Daha sonra bu şifreyi kullanarak evde çalışan kadının işe başladığı tarihten itibaren bir ay içerisinde “işe giriş bildirgesini” SGK’ya verin.
* Bu işlemler tamamlandıktan sonra, her ayın “aylık prim ve hizmet bildirgesini” şifrenizi kullanarak, bir sonraki ayın 23’ü akşamına kadar elektronik ortamda SGK’ya iletin. Bu bildirgede evinizde çalışan kadının ay içerisinde kaç gün çalıştığı, ne kadar ücret aldığı bilgileri yer alacak.
* Ancak bu noktada hemen belirtelim evinizde çalışan kişi her gün gelmiyorsa, haftanın sadece belli günleri sizde çalışıyorsa, bu sefer çalışanla aranızda “part - time çalışma sözleşmesi” düzenlemeli ve bunu elden vermelisiniz.
* Yapılacak işlemler bunlar. Ne var ki bu işlemleri çok külfetli görüp, üstüne üstlük bir de cebinizden para çıkacağını hesap edip yapmamanız durumunda ağır idari para cezaları sizi önünde sonunda bulur.

Ödemeler evdeki cihazdan yapılabilir

Çalışma Bakanlığı konu ile ilgili sıkıntıyı görerek, hem ev hizmetlerinde çalışanları, hem de bu hizmeti satın alanları sıkıntıdan kurtaracak düzenleme için kolları sıvadı.
Diğer ülkelerde uygulanan yöntemlerin yerinde incelenmesi için ilgili genel müdür ve yetkili ekibi Fransa, Almanya ve Belçika’ya gönderdi. Sonuçta Fransız modelinin dünyadaki uygulamalar içerisinde en gelişmiş model olduğu ve bu yönde bir modelin Türkiye’de de uygulanması yönünde görüşler ortaya çıkmaya başladı.

Fransa modeli nedir?

Peki, bu Fransız modeli nasıl uygulanıyor? Fransa’da 1991 yılından itibaren ev hizmetlerinde personel çalıştıran hanelere vergi indirimi uygulanıyor. 2006 yılında ise “istihdam çeki” düzenlemesi hayata geçirildi. Bu çek ile ev hizmetlerinde personel çalıştıracak veya bir günlüğüne gündelikçi çalıştıracak kişiler bu çeklerden edinerek hizmet karşılığı eve gelen gündelikçiye bu çeki veriyorlar. Bankada bozdurulan bu çekin bir kısmı gündelikçiye para olarak verilirken, belli bir miktarı da onun adına sosyal güvenlik primi olarak sosyal güvenlik kurumuna yatırılıyor.

POS makinesine benziyor

Fransa’da uygulanan bu yöntem zaman içerisinde elektronik ödeme yöntemlerinin gelişmesi ile birlikte farklı yönlere kaymış. Evde kadın çalıştıracak kişilerin gerekli ödemeyi “istihdam çeki” vasıtasıyla yapmalarının zor olması nedeniyle, elektronik ödeme sistemine geçilmiş. Evlerde POS cihazına benzer cihazlar kullanılmaya başlanmış. Eve temizliğe gelen kadın kendisine önceden verilen kartı cihazdan geçiriyor, saat ve gün olarak hizmeti burada kayıt altına alınıyor, bu cihaz üzerinden ücreti ödendiği gibi sigorta primleri de hesap edilerek yatırılıyor. Birçok yere temizliğe giden kişinin kartındaki bilgiler ay sonunda hesaplanıyor.

Ülkemizde de bu şekilde işleyecek bir sistem üzerinde çalışmalar yoğunlaştı. Elektronik ödeme sistemlerinin kullanılmasının mümkün olduğu, evine temizlikçi kadın alanların cezalarla karşılaşmayacağı, çalışanın sigortasının ödeneceği bir yöntem üzerinde son noktaya gelinmek üzere. Bayramdan sonra konu ile ilgili yasal adımların atılmaya başlanması bekleniyor.

Evdeki çalışanın primi % 15 civarı

Evde temizlikçi olarak çalışanlar için ödenecek prim oranının, normal işçi çalıştıran işverenlerin prim oranından düşük olacağı konuşuluyor. Yani şu an bütün ay boyunca bir pazarlamacı çalıştıran işveren bu kişi için ücretinin yüzde 37.5’ini sigorta primi olarak yatırırken, evinde bir gün gündelikçi çalıştıran kişinin yüzde 15 ila yüzde 17 arasında bir prim ödemesi söz konusu.
Yani günde 100 TL’ye gündelikçi çalıştıran bir kişi, yaklaşık 15 TL de sigorta primi ödeyecek. Bütün bu ödemelerin elektronik bir biçimde gerçekleşmesi sağlanarak, SGK’nın kaç kişinin bu şekilde çalıştığını, ne kadar ücret aldığını ve kaç gün sigorta primi ödeyerek emekliliğinde ne kadar maaş alacağını hesaplaması planlanıyor. Bakanlık sıkıntıyı görerek çözüm için gerekli adımları atmış durumda. Yani evinde temizlikçi çalıştıran kişilerin endişe etmesine gerek yok.(Milliyet/Cem Kılıç)