Mevcut yargılamaların ve cezaevindeki hükümlülerin durumunu etkileyecek olan Yargı Reformu Strateji Belgesi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanıyor.  Yargı reformunun kamuoyu ile paylaşılmasının ardından ilgili yasal düzenlemelerin meclise gelmesi bekleniyor. Ancak bu düzenlemelerin meclise ne zaman geleceği henüz netleşmiş değil. İşte Erdoğan’ın “Tutuksuz yargılamayı asıl yöntem olarak görüyoruz” diye açıkladığı belgenin detayları…

9 AMAÇ 63 HEDEF 256 FAALİYET

Yargı Reformu Strateji Belgesi'nde 9 amaç, 63 hedef ve 256 faaliyet yer alıyor. Yargı Reformu Stratejisi'ndeki 9 amaç şu başlıklar altında sıralanıyor: “Hak ve özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesi”, “Yargı bağımsızlığı, tarafsızlığı ve şeffaflığının geliştirilmesi”, “İnsan kaynaklarının nitelik ve niceliğinin artırılması”, “Performans ve verimliliğin artırılması”, “Savunma hakkının etkin kullanımının sağlanması”, “Adalete erişimin kolaylaştırılması ve hizmetlerden memnuniyetin artırılması”,“Ceza adaleti sisteminin etkinliğinin artırılması”,“Hukuk yargılaması ile idari yargılamanın sadeleştirilmesi ve etkinliğinin artırılması”, “Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin yaygınlaştırılması”.

Strateji Belgesi'nde öne çıkan faaliyetler

Yargı Reformu Strateji Belgesi, içerdiği amaç, hedef ve faaliyetlerle 2023 Yargı Vizyonu'nu ortaya koyuyor. “Güven veren ve erişilebilir bir adalet sistemi” anlayışı doğrultusunda hayata geçirilmesi planlanan çalışmalar, “insan odaklı” bir yaklaşımı yansıtıyor. Türk adalet ve yargı sistemine ilk defa kazandırılacak pek çok uygulama ve düzenlemenin yer aldığı Belge'de şu faaliyetler öne çıkıyor:

Yeni bir “İnsan Hakları Eylem Planı” hazırlanacak

Yargı Reformu Strateji Belgesi, hak ve özgürlüklerin geliştirilmesi ve genişletilmesi amacıyla mevzuat değişiklikleri yapılmasını öngörüyor. Bu çerçevede, hak ve özgürlüklere ilişkin standartların yükseltilmesine yönelik mevzuat paketleri hazırlanacak. Ayrıca, ifade özgürlüğüne ilişkin davalarda kanun yolu güvencesi artırılarak ilgili kararların istinaf incelemesinden sonra Yargıtay tarafından da incelenmesi sağlanacak. Tutuklama tedbirine ilişkin mevzuat gözden geçirilecek ve tutukluluk süreleri soruşturma ve kovuşturma aşamaları için ayrı ayrı düzenlenecek. İnternet erişim engelleme usulleri ele alınarak bu konuda uluslararası standartlara uygun bir mevzuat altyapısı oluşturulacak. Makul sürede yargılanma hakkının ihlaline ilişkin başvurular için yeni bir mekanizma hayata geçirilecek. Yeni bir “İnsan Hakları Eylem Planı” hazırlanarak hak ve özgürlüklere ilişkin ayrıntılı düzenlemeler ortaya konulacak. Hâkim ve savcılara “coğrafi teminat” sağlanacak

Yargı Reformu Strateji Belgesi, “Yargı bağımsızlığı, tarafsızlığı ve şeffaflığının geliştirilmesi” amacı doğrultusunda önemli düzenlemelere yer veriyor. Bu çerçevede, hâkim ve savcıların mesleki açıdan güçlendirilmesi amacıyla ilk defa “coğrafi teminat” sistemi getirilecek. Böylece, belli bir kıdemdeki hâkim ve savcıların görev yerleri, mesleki başarılarının da gözetilmesi suretiyle istekleri olmaksızın değiştirilemeyecek. Hâkim ve savcılığa girişteki mülakat heyeti genişletilecek. Belirli görevler için mesleki kıdem şartları tekrar belirlenecek. Hâkim ve savcılar hakkındaki disiplin prosedürleri yeniden yapılandırılacak ve HSK'nın disiplin kararlarına karşı yargı yolu genişletilecek.

Hukuk eğitimi için yeni model oluşturulacak

Yargı Reformu Strateji Belgesi, hukuk eğitiminden başlayarak hukuk mesleklerine girişi de kapsayacak şekilde yeni bir insan kaynakları modeli ortaya koyuyor. Bu çerçevede, hukuk fakültelerinin eğitim süresi ve kontenjanları ile fakülteye girişte aranan başarı sıralaması ölçütü yeniden belirlenecek. Hukuk fakültelerinde okutulan müfredat yenilenecek. Ayrıca, iki önemli düzenleme ilk defa hayata geçirilecek. Bunlardan biri, “Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı” getirilmesi, diğeri ise Türk yargı sistemine hâkim ve savcı yardımcılığı müessesesinin kazandırılması olacak.

Hâkimler, ceza ve hukuk hâkimi olarak ihtisaslaşacak

Yargı Reformu Strateji Belgesi, performans ve verimliliğin artırılmasına vurgu yapıyor. Bu çerçevede, HSK'da “Yargıda Performans Ölçüm ve Takip Merkezi” kurulurken, uzun süren soruşturma veya davalar için “Performans Esaslı İzleme Sistemi” oluşturulacak. “Yargıda Hedef Süre” uygulaması geliştirilecek. Hâkimlerin ceza ve hukuk hâkimi olarak ihtisaslaşması sağlanarak Türk yargı sisteminde bir ilk gerçekleştirilecek. Bir başka ilk uygulama ise çevre, imar ve enerji gibi alanlarda ihtisas mahkemelerinin kurulması olacak. Ayrıca, istinaf mahkemeleri güçlendirilecek. Bilişim sisteminin yurt dışı temsilcilikleri ile entegrasyonu sağlanacak. Video konferans yoluyla ifade ve beyan alınmasını mümkün kılan SEGBİS sistemi adliye bulunmayan ilçelerde ve büyük havalimanlarında da kurulacak. Mahkeme nöbet sistemi geliştirilecek. Mahkeme yazı işleri müdürlüğü “kariyer meslek” olarak yeniden yapılandırılacak.

Avukatlık mesleğine giriş sınavı getirilecek

Yargı Reformu Strateji Belgesi, savunma hakkının etkin kullanımının sağlanmasına yönelik önemli düzenlemeler öngörüyor. Bu çerçevede, bir ilke imza atılarak avukatlık stajına başlamak için “Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı”nda başarılı olma şartı getirilecek. Savunmanın yargılamalara etkin katılımı temin edilecek. Bazı iş ve işlemlerin avukat aracılığıyla yapılması sağlanacak. Avukatlık hizmetlerinin vergilendirilmesi konusunda yeni bir düzenleme hayata geçirilecek. Kamu avukatlarının özlük hakları geliştirilecek. Avukatlara ilk defa yeşil pasaport alma hakkı tanınacak.

Engelli ve yaşlı dostu uygulamalar geliştirilecek

Yargı Reformu Strateji Belgesi, “erişilebilir bir adalet sistemi” vizyonu doğrultusunda çeşitli düzenlemeler içeriyor. Bu çerçevede, dava açma ve kanun yoluna başvuru gibi süreler yeknesak hale getirilecek. Görevsizlik ve yetkisizlik kararlarından dolayı yargılamaların uzamasının önüne geçilecek. Adli yardım sistemi güçlendirilecek. Kadın haklarına ilişkin uygulamalar geliştirilecek. Vatandaşların hukuki konularda danışmanlık hizmeti alabilecekleri ofisler oluşturulacak. Engelli ve yaşlıların adalet hizmetlerine erişimi daha da kolaylaştırılacak. Tanıklığa yönelik uygulamalar geliştirilecek.

Ceza infaz sisteminde yeni düzenlemeler yapılacak

Yargı Reformu Strateji Belgesi, “Ceza adaleti sisteminin etkinliğinin artırılması” amacı doğrultusunda yapılacak önemli düzenlemelere yer veriyor. Bu çerçevede, Cumhuriyet savcılarının takdir yetkileri genişletilecek. Bazı fiillere yönelik soruşturmalar fail ile savcı arasında anlaşmayla sonlandırılabilecek. Soruşturmaların kalitesinin artırılması için hukuk fakültesi mezunları adli kollukta istihdam edilecek. Ön ödeme ve kamu davasının açılmasının ertelenmesi müesseselerinin uygulama alanı genişletilecek. İddianamenin iadesi müessesesinin kapsamı artırılacak. Mevzuatta suç olarak düzenlenen bazı fiiller idari yaptırıma dönüştürülecek. Takibi şikayete bağlı suçların kapsamı genişletilecek. Bazı basit fiillere ilişkin süreçlerin kısaltılması için yeni bir usul getirilecek. Bazı ağır suçlar hariç olmak üzere 15 yaşından küçüklerin ilk defa işledikleri fiillerin soruşturma ve kovuşturmaya konu edilmeden çocuklara özgü koruma mekanizmaları içerisinde değerlendirilmesi sağlanacak. Suça sürüklenen çocuklara özgü kamu davasının açılmasının ertelenmesi modeli geliştirilecek. Adli Görüşme Odaları ülke geneline yaygınlaştırılacak. Şiddet içermeyen bazı suçlardan hükümlü yaşlı, hamile ve çocukların cezalarının, elektronik izleme merkezi aracılığıyla evde infazına imkan tanınacak.

Çocuk teslimi icra sisteminden çıkarılacak

Yargı Reformu Strateji Belgesi'nde altı çizilen önemli hususlardan birini, “hukuk yargılaması ile idari yargılamanın sadeleştirilmesi ve etkinliğinin artırılması” oluşturuyor. Bu çerçevede, küçük miktarlı talep ve davalarla ilgili süreçler hızlandırılacak. Yargı harçları sadeleştirilecek. Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulması icra müdürlüklerinin görevi olmaktan çıkarılacak. Noter yardımcılığı müessesesi oluşturulacak. Noterliklerin sayısı artırılacak.

Uyuşmazlıklarda “dostane” çözümler yaygınlaştırılacak

Yargı Reformu Strateji Belgesi, alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin yaygınlaştırılmasını öngörüyor. Bu çerçevede, cezada uzlaştırmanın kapsamı genişletilecek. Şiddet içermeyen uyuşmazlıklarda mahkeme temelli aile arabuluculuğu uygulaması getirilecek. Tüketici uyuşmazlıkları gibi alanlarda arabulucuya başvuru dava şartı olacak.