GAZETECİLER PARASINI VEREREK YIPRANACAK
1.10.2008 günü gazetecilerin uzun yıllardır kullandıkları yıpranma hakkı ortadan kaldırıldı. 5510 sayılı Kanun ile geçmişte hiç memuriyeti veya vekilliği olmayanlara ve gazetecilere yıpranma hakkı yok oldu. Şimdi TBMM’den geçen düzenleme ile gazeteciler, 1.10.2008 ile 1 Şubat 2013 arasındaki süreleri kendileri para vererek yıpranma hakkı elde edecekler…
Gazetecilerin daha doğrusu halk arasındaki adıyla 212, resmi ismiyle 5953 sayılı Basın İş Kanunu gereğince çalışanların 1.10.2008 gününe kadar her (360 gün) yıl için 90 gün yıpranma hakkı vardı. Bu hak gün sayısına ilave edilmez, sadece sigortalılık süresine ilave edilir ve ayrıca ilave edilen süre kadar da emeklilik yaşından düşülürdü. Ayrıca, da bu hakkı elde etmek için en az 10 yıl (3600 gün) basında çalışma şartı da vardı. 1.10.2008 günü basının yıpranma hakkı tüm gazeteciler için kaldırıldı ve bir daha yıpranamayacakları için de 3600 günü tamamlama şartı da yok sayıldı. Yeni düzenleme ile gazeteciler de hastalanmadıkları veya yıllık izinde olmadıkları sürelere göre yılda 90 gün yıpranmış sayılacak.

-Matbaa çalışanlarına yıpranma hakkı geri gelmedi
Yine gazetelerin matbaaları ile sair matbaa çalışanları da 1.10.2008 gününe kadar yıpratan işlerden sayıldığı halde bu tarihten sonra yıpranmaları ortadan kaldırılmıştı yeni düzenlemede bunlardan söz edilmediğinden matbaa çalışanlarının yıpranması geri gelmedi.

Yıpranma süreleri vekillere farklı gazetecilere farklı
5510/40. maddeye eklenen yeni yıprananlar listesi;
16) Basın ve gazetecilik mesleğinde Basın Kartı Yönetmeliğine göre basın kartı sahibi olmak suretiyle fiilen çalışanlara her yıl (360 gün) için 90 gün.
17) Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Basın Kartı Yönetmeliğine göre basın kartı sahibi olmak suretiyle; Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunda haber hizmetinde fiilen çalışanlara her yıl (360 gün) için 90 gün.
18)Türkiye Büyük Millet Meclisi Yasama organı üyeleri ile dışarıdan atanan bakanlara her yıl (360 gün) için 90 gün.
Yukarıdaki yeni ilave edilen yıprananlar listesinde görüleceği üzere gazetecilere FİİLEN çalıştıkları sürelerde (yani yıllık izinde oldukları sürelerle hastalandıkları süreler hariç) yıpranacaklar ama vekiller ne olursa olsun çalışmasalar da hasta da olsalar yıpranacaklardır.
5510 Sayılı Kanuna eklenen geçici 48. maddeye göre; “2008 yılı Ekim ayı başı ile bu maddenin yürürlük tarihini takip eden aybaşına (Muhtemelen 1.2.2013 gününe) kadar geçen süre içinde bu Kanunun bu maddeyi ihdas eden Kanunla değişik 40 ncı maddesi gereğince fiili hizmet süresi zammı süresine tabi işyerleri ve işlerde çalışanlar için 5510 sayılı Kanunun 86 ncı maddesine göre verilmesi gereken ek prim belgelerinin bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden ay başından itibaren üç ay içinde verilmesi halinde idari para cezası uygulanmaz.
Bu maddenin yayımı tarihini takip eden aybaşından itibaren sigortalılarca; üç aylık süre içinde Kurumca istenecek belgelerle başvurulması ve 6 aylık süre içerisinde hesaplanacak fiili hizmet süresi zammına ilişkin prim tutarının ödenmesi halinde gecikme zammı ve gecikme cezası alınmaz."

-İşverenler yıpranan listesini SGK’ya verecek;
Maddenin ilk fıkrası işverenleri ilgilendirmektedir. İşverenler, 1.10.2008 günü ile muhtemelen 01.02.2013 arasında gazete ve haber merkezlerinde kimlerin basın işçisi olduğu ile ilgili listeyi (ek prim ve hizmet belgesini) Nisan 2013 ayı sonuna kadar SGK’ya verirlerse idari para cezası yemeyecekler ama bu tarihten sonra verirlerse idari para cezası yiyeceklerdir.

Listedeki gazeteciler de eksik primleri ceplerinden kendileri ödeyecek;
İşverenleri tarafından SGK’ya verilecek yıprananlar listesinde bulunan gazeteciler de fark primleri kendi ceplerinden SGK’ya ödeyeceklerdir. Basitçe ne kadar ödeyeceklerini de kendileri şu şekilde hesaplayabilirler.
SGK’dan sigortalı hizmet cetvelini alıp önlerine koysunlar, 1.10.2008 ile 01.02.2013 tarihleri arasındaki işverenleri tarafından kendi adlarına bildirilen aylık brüt ücretleri toplasınlar, çıkan rakamın yüzde 1,5 oranı da ödeyecekleri yıpranma primidir. Mesela, verilen iki tarih arasında SGK’ya adınıza bildirilen kazanç tutarı, 220 bin lira ise ödenecek yıpranma primi de 3300 lira olacaktır.

GAZETECİLERN YIPRANMA PRİMİNİ ÖDEMELERİ AVANTAJLI MI?
Gazetecilerin, 1.2.2013 gününden sonraki yıpranma primlerini işverenleri ödeyecek ama bu iki tarih (1.10.2008 ile 31.01.2013) arasındaki sürenin yıpranma primini kendileri ödeyeceklerdir. Bu iki tarih arasındaki süre ise 4 yıl, 4 aydır. Dörtte biri de 1 yıl, 1 aydır. Yeni gelen (1.10.2008 gününden sonra getirilen) yıpranma uygulamasına göre, verilen fiili hizmet zammı süresinin tamamı değil sadece yarısı emeklilik yaşından indirilecektir. Yani, yıpranma parasını cebinizden öderseniz emeklilik yaşınızdan sadece 6 ay, 7 günü yaştan düşüleceğinden 6 ay daha erken emekli olabileceksiniz. Altı ay daha erken emekli olmakla elde edeceğiniz para ile ödeyeceğiniz primi mutlaka karşılaştırın.
Not: Herkesin elde ettiği yıpranmanın yarısı emeklilik yaşından düşülürken vekilleri kendileri için tamamının emeklilik yaşından indirilmesine karar vermişlerdir.

ESKİ YENİ UYGULAMADA YIPRANMA FARKI VAR
1.10.2008 gününden önceki 506 sayılı Kanuna göre gazetecilere verilen yıpranma hakkında elde edilen fiili hizmet zammı süresinin hiçbir üst sınır olmaksızın tamamı gazetecinin hem işe giriş tarihini öne çekiyor hem de tamamı emeklilik yaşından düşülüyordu. Elde edilen FHZ süresi prim ödeme gün sayısına ilave edilmiyordu. Şimdi yeni getirilen yıpranma hakkında ise 1.10.2008 gününden sonra elde edilen yıpranma gün sayısına da ilave ediliyor (bu güzel) ama FHZ’nin sadece yarısı o da toplamda 3 yılı geçmemek şartıyla yaştan düşülebiliyor, sigortalılık süresine ise eklenmiyor. Yani, gazetecilerin emeklilik günü hesabı bir çokları için epey karmaşıktı şimdi daha da karmaşık hale geldi. Önce 1.10.2008 gününe kadar olan yıpranmalar ayrı usul ve esaslara göre 1.10.2008 sonrası ise ayrı usul ve esaslara göre emeklilik hesabında ve yaşında dikkate alınacak.

YIPRANMA HAKKINDA 3600 GÜN ŞARTI GERİ GELDİ-VEKİL VE GAZETECİ FARKI OLUŞTU
Yeni düzenlemeye göre; “…Yukarıdaki fıkrada belirtilen yaş haddi indiriminden yararlanabilmek için ölüm ve maluliyet halleri (18) numaralı sırada bulunanlar hariç tablonun (10) numaralı sırasında yer alan sigortalıların en az 1800 gün, diğer sıralarda yer alan sigortalıların ise en az 3600 gün belirtilen işyeri ve işlerde çalışmış olmaları şarttır.” denilmiştir. Yani, gazeteciler ile diğer yıpranmalı işlerde çalışanların ölümü veya malül kalması halinde yeraltında çalışanların en az 1800 gün gazeteciler dahil diğerlerinin ise en az 3600 gün çalışmış olma şartı geldi. Bu sebeple de yıpranmalı işlerde en az 3600 gün çalışmayanların Fiili Hizmet Zamlarının emeklilik yaş sürelerinden indirebilmeleri için basında en az 10 yıl (3600 gün) çalışmış olması gerekecek. Bu arada eski 506 sayılı Kanun ile yeni 5510 sayılı Kanundan gelen yıpranma haklarının ikisinin birden birleştirilerek mi yoksa her iki dönemin farklı olarak mı 3600 gün sayısında değerlendirileceğini yakında SGK’nın yayınlayacağı genelgelerde göreceğiz. SGK’ya buradan uyarım var, gazeteci ve diğerlerinin yıpranma hakkı 1.10.2008 günü kaldırıldığı için 3600 günden az yıpranması olan gazeteciler için olumlu düzenleme yapılmış ve 3600 günü artık tamamlayamayacağından, 3600 günü olmasa da yıpranma hakları değerlendirilerek emeklilik hakkı verilmişti. Şimdi bu uygulamadan geriye gidilirse çok sayıda dava ile karşılaşırlar.

(Ali TEZEL / Habertürk)