Tasarının gerekçesinde, 1950'li yıllardan bu yana yaşanan hızlı kentleşme eğilimi ve köylerden kentlere hızlı göç sonrasında düzensiz, sağlıksız ve güvenli olmayan bir takım yerleşim alanlarının ortaya çıktığı belirtildi.

Gecekondu sorununun çözümü için geçmişte çıkarılan yasalarla; gecekonduları yıkıp yenisini yaptırmamak veya yoksul ve dar gelirlilerin arsa edinmelerine olanak sağlamak şeklinde iki yolun denendiği, ancak ikisinin de sorunu çözmediği vurgulanan gerekçede, gecekondunun, kamu tarafından sunulan sosyal konutlardan çok daha pahalıya mal olduğunun araştırmalarla ortaya çıktığı ifade edildi. Hatta rant nedeniyle gecekondunun barınma ihtiyacının karşılanmasından çok bir sosyal güvenlik aracı haline geldiği kaydedildi.

Tasarıyla 1984'ten bu yana yürürlükte olan 2981 sayılı "İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler ve 6785 Sayılı İmar Yasasının Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Yasa" yürürlükten kaldırılacak. Tasarının yasalaşarak yürürlüğe girmesinden bir yıl sonra söz konusu 2981 sayılı Yasa yürürlükten kalkacak.

ASKERİ BÖLGELER HARİÇ

Tasarıyla, Türk Silahlı Kuvvetleri'ne (TSK) ait harekat, eğitim ve savunma amaçlı kullanılan alanlar kapsamı dışında tutuluyor. Ancak yürürlükten kaldırılması öngörülen 2981 sayılı Yasa'da, "Askeri Yasak Bölgeleri ve Güvenlik Bölgeleri" de yasa kapsamı dışında bulunurken, yeni tasarının yasalaşmasından sonra buraların ne olacağı belli değil.

Tasarı, dönüşüm alanı olarak belirlenen sınırlar içerisinde kalan tüm arsa ve araziler ile bunların üzerinde bulunan her türlü yapıyı kapsıyor. Tasarıyla; Dönüşüm alanına ilişkin imar planlarının hazırlanması, arsa ve arazi düzenleme işlemlerinin yapılması, iyileştirme, yenileme, tasfiye işlemleri ile trampa ve mülkiyetin el değiştirmesi de dahil olmak üzere yapılacak iş ve işlemler düzenleniyor.

YETKİ BAKANLAR KURULU'NDA

Dönüşüm alanı olarak belirlenen alanlarda, ilgisine göre belediye, il özel idaresi veya büyükşehir belediyesi dışında yetkinin kime ait olduğu noktasında çıkacak karmaşayı Bakanlar Kurulu çözecek.

TEKNOLOJİK AFET BÖLGESİ DE TASFİYE EDİLECEK

Yasanın bu haliyle çıkması durumunda, "Kentsel, doğal ve teknolojik afet tehlikesine ve risklerine maruz alanlar, sosyal, ekonomik veya fiziki köhneme alanları, doğal, kültürel ve tarihi özellikleri nedeniyle korunması gereken çevre ve ekosistemler, mevcut sosyal ve teknik altyapının yetersiz ve niteliksiz olduğu yerler, yerleşme ve yapılaşma sorunlarının sürdürülebilir gelişme ilkesi çerçevesinde çözümü, bu alanların korunması, yaşatılması ve geliştirilmesi" amacıyla dönüşüm alanı ilan edilerek tasfiye, iyileştirme ve yenilemeye konu edilebilecek.

EN AZ 5 HEKTAR OLACAK

Dönüştürülecek yerler en az beş hektarlık bir alanı kapsayacak ve bu dönüşüm alanları sınırlarının belirlenmesinde karar idare meclisinin üye tam sayısının salt çoğunluğuyla alınması gerekecek. Belirlenen bu alan sınırları 30 gün boyunca ilan edilecek, bu sürede itirazlar kabul edilecek. Dönüşüm alanı içerisinde bulunan Hazine'ye ait arsa ve arazilerin dışında imar planı kararı ile tescile konu olabilen alanlar çıkacak yasanın amaçları doğrultusunda kullanılması koşuluyla ilgili belediyenin mülkiyetine geçebilecek.

KARARIN KESİNLEŞMESİ

Benzeri biçimde üzerindeki binasıyla birlikte kamu kurumlarına tahsisli olan alanlar da orada "kamu hizmetinin verilmesine gerek bulunmadığının" saptanması halinde bedeli ödenerek yine devredilebilecek. Gerekiyorsa kamu binaları da, arsası belediyenin sağlayacağı alanlara taşınabilecek.

Dönüşüm alanı kararının kesinleşmesinden itibaren buralardaki tüm plan, parselasyon, ruhsat ve izin belgeleri gibi tüm yapı faaliyetleri durdurulacak.

Dönüşüm alanı sınırları içinde, 12 Ekim 2004'ten önce yapıldığını belgeleyen gecekondu sahiplerine, ruhsatsız yapı sahiplerine ve ikamet edenlere, yirmi yılı aşmamak üzere borçlandırılarak, yaptırılacak sosyal konutlardan veya yapılardan birer daire verilecek. Belediyeler 3 yıl içinde buraların imar ve parselasyon planlarını hazırlayacak

BELEDİYELER ŞİRKETİ KURUP ORTAK OLABİLECEK

Belediyeler dönüşüm alanları içinde tek başına veya özel sektörle birlikte proje temelli gayrimenkul yatırım ve geliştirme ortaklıkları kurmaya, kurulmuş olanlara katılmaya, kat karşılığı inşaat yapmaya veya yaptırmaya, Kat Mülkiyeti Kanunu esaslarına göre paylaştırmaya, hisseleri ayrıştırmaya veya bütünleştirmeye, değerleme esasına göre bağımsız bölüm verilmek suretiyle alan ve hisse miktarlarını değiştirmeye yetkili kılındı.

Dönüşüm amaçlı imar planı kararlarının ivedilikle gerçekleştirilebilmesi için belediyeler ve idare meclisleri taşınmazlar üzerinde "özendirici, caydırıcı, yönlendirici" kararlar alarak taşınmaz tasarruflarının geçici veya kalıcı kısıtlamaya konu edebilecek, tapuya şerh koydurabilecek.

SİLUETİ BOZUK BİNAYA YAPTIRIM

Belediyeler, dönüşüm amaçlı imar planı ve idare meclisi tarafından onaylı kentsel tasarım projeleri kapsamında "mimari özellikleri veya kentsel siluet içinde yöresel dokuya uymayan" yapıların cephe, cephe kaplaması, çatı özellikleri, giriş saçakları gibi konularda, meclis kararı alarak belirli süre içerisinde yerine getirilmesi için yaptırım uygulayabilecek.

Bu sürede istemi yerine getirmeyenlere belediye kendisi yaptırım masraflarını yüzde yirmi fazlasıyla maliklerinden tahsil edecek.

KONUT SAHİBİNİN ANLAŞMASI MECBURİ

Dönüşüm alanı içerisinde kalan ve geçmiş mevzuata uygun olarak yapılmış konut sahipleri de belediyenin burayı kamulaştırma kararına itiraz edemeyecek sadece kamulaştırma bedeline itiraz edebilecek. Belediye bu şekilde mülkiyeti ihtilaflı konutları dahi kamulaştırabilecek. Parçalı hisse nedeniyle bir daireye sahip olamayanlara ise proje ortaklığınca gayrimenkul sertifikası, menkul kıymet belgesi verilebilecek ya da nakit olarak kendisine ödeme yapılacak.

Dönüşüm alanının ihtiyacı olan yol, su elektrik, kanalizasyon, doğalgaz, haberleşme gibi teknik altyapı hizmetleri de projenin yapım işleri ile birlikte eş zamanlı olarak idarenin koordinasyonunda planların onayından itibaren en geç beş yıl içinde tamamlanacak.

YOLLAR KÖSTEBEK YUVASINA DÖNMEYECEK ARTIK

Bu arada tasarıyla özellikle büyükşehirlerde yayaların kaldırımlarda yürümesini güçleştiren, "köstebek yuvası" görünümüne yol açan uygulamaları önleyebilecek bir hüküm de bulunuyor.

Buna göre bu gibi işler için Teknik Altyapı Kurulu oluşturulacak. Dönüşüm alanları ile diğer alanlarda, teknik altyapı yatırımları, imar planı kararlarına uygun olarak, idarenin koordinasyonunda kurulacak teknik altyapı kurulunun kararına uygun olarak yapılacak.

BİRİSİ İTİRAZ ETTİ DİYE ENGELLEMEK ARTIK YOK

Öte yandan tasarıyla getirilen bir diğer hayati değişiklik de mevzuata uygun yapılmış olmasına karşın herhangi bir afet durumunda yıkılabilecek binalarla ilgili olacak.

Afete karşı, "Zeminin veya yapının durumu nedeniyle" bir kısmı veya tamamı yıkılacak derecede tehlikeli olduğu, ancak esaslı tadilat veya güçlendirme yoluyla tehlikenin önlenebileceği teknik raporla saptanması halinde, belediyenin tebliğinden itibaren projesiyle birlikte gerekli üçlendirme yapılacak.

Üstelik artık bu iş için tüm kat maliklerinin onayı gerekmeyecek ve çıkan masrafı bütün malikler aralarında paylaşacak.

Özellikle 1999 depreminden sonra bu gibi binalarda oturanlardan bir kısım daire sahibinin itirazı nedeniyle oybirliği sağlanamadığından esaslı tadilatlar ve güçlendirmeler yapılamıyordu. Belediye bu şekilde bir binanın yıkımına karar verirse, kira yardımında da bulunacak.

BELEDİYELERE KAYNAK İÇİN VERGİ DESTEĞİ

Sağlıklı ve güvenli yaşam alanlarının oluşturulmasına desteklemek amacıyla Bakanlar Kurulu'nun belirleyeceği oran doğrultusunda, 1. ve 2. derece deprem bölgelerinde yüzde onu, diğer deprem bölgelerinde yüzde beşi aşmamak üzere belediyelere bütçe vergi gelirleri tahsilat toplamı üzerinden de bir pay ayıracak.

Dönüşüm alanlarında kalan mülk sahipleri tarafından açılacak davalar, uygulamaların ivedilikle sonuçlanması amacıyla, mahkemelerde öncelikle görülerek karara bağlanacak.