ABD'nin İstanbul Başkonsolosu David Arnett, namaz kılmayı nasıl öğrendiğini Nursun Erel'e açıkladı. Arnett, "Cenazede, 'Saf tutabilir miyim?' diye sordum. 'Neden olmasın?' dediler. O gün bu gündür cenaze namazı kılarım" dedi.

Arnett'in Türkiye'ye en önemli eleştirisi ise Heybeliada Ruhban Okulu'nun hâlâ açılmaması.

Türkiye'deki görev süresi biten Amerikan Başkonsolosu David L. Arnett artık Washington'a dönüyor ve yakında emekli olacak. Atalarının iki yüzyıl önce ABD'ye giden 'Meluncan'lara dayandığına inanan başkonsolos gerçekten 'Türk kanı' taşıyıp taşımadığından emin olmak için önümüzdeki hafta DNA testi yaptıracak. Amerikan Başkonsolosunun şu sırada Türkiye'ye dönük en önemli eleştirisi Heybeliada Ruhban Okulu'nun hâlâ açılmamış olması, Arnett, 'Eğer patrik gitmeye zorlanırsa bu Türkiye açısından büyük bir ayıp olur, bizim için dini özgürlükler çok önemli' diye konuşuyor. Pek çok cenazede ön sıralarda saf tutup namaz kılan, 'hamsikuş'u İstanbullulara tanıtan, emeklilik günlerinde 'kurgu romanlar yazmayı planlayan' Amerikan Başkonsolosu'yla boğazı kuş bakışı seyrederek sohbet ettik, işte anlattıkları:

Bu Meluncan hikâyesi nedir? Bu fikre nasıl kapıldınız?
* Aslında buraya gelmeden önce böyle bir durumdan haberim yoktu, okudukca inceledikce ilgim arttı. Bu insanlar Amerika'da ilk kez Apalaş Dağlarıyla Kentucky-Tennessee sınırına yerleşmişler. Burası benim babamın da doğduğu yerler. Büyükbabamın resimlerine baktığımda onun aynen bir Türk görünüşüne sahip olduğunu düşünüyorum. Bu Meluncan diye adandırılan aileler grubuna baktığımda birinin 'crow' sülalesinden geldiğini öğrendim, benim büyükannemin sülalesi de aynı isimde. İşte bu bilgiler beni Türk kanı taşıyabileceğim olasılığına itti, ama Türk kanı taşısam da taşımasam da sonuçta Türkiye benim kalbimde.

Sülalenizi daha fazla nasıl araştırabilirsiniz?
* Önümüzdeki hafta DNA testi yaptıracağım. Şimdi bazı genetik bağlantıları araştırarak bulgulara varabiliyorlar, tabii eğer Türk kanı taşıdığım anlaşılırsa çok gurur duyacağım bundan.

Türkiye'de toplam 9 yıl kaldınız, neler yaşadınız kim bilir?
* İlk kez 1983 yılında gelmiştim, 4 yıl süreyle basın ataşesi olarak Ankara'da görev yaptım. Darbeden sonra sıkıyönetimin hala yaşandığı yıllardı. Seçimleri Turgut Özal kazandı, bu herkes için sürpriz oldu çünkü askeri yönetim başka bir isim belirlemişti, onun kazanacağını umuyorlardı ama olmadı. 7'ye 10 dengesi, DECA anlaşması, ASALA'nın faaliyetleri gibi bazı konular artık tarihe gömüldü ama mesela Kıbrıs o zaman da bir numaralı sorundu, şimdi de sürüyor.

Referandumda Türklerin ortaya koyduğu tutum hiç takdir edilmedi, hâlâ ambargo sürüyor?
* Evet aslında Türkler üstlerine düşeni yaptılar doğrusu. Ancak son zamanlarda biliyorsunuz Amerikadan bir işadamları heyeti gitti Kıbrıs Türk kesimine, aynı çabalar ve temaslar Amerikan kongre üyeleri tarafından da sürdürülüyor, dolayısıyla Türklere yönelik ambargonun kalkması yolunda önemli adımlar atılıyor.

80'li yıllarda Ankara'da dostluklar nasıldı?
* Gazetecilerle çok iyi dostluklarım oldu ve çoğu şu anda Türk medyasının tepe noktalarında, örneğin Sedat Ergin Milliyet'in başında,Ufuk Güldemir Habertürk'ün sahibi, o zamanlar Ertuğrul Özkök daha gazeteciliğe adım bile atmamıştı ama şimdi üst yönetici, Ahmet Tan politikaya atıldı, Hasan Cemal'i biliyorsun, tabii seni de saymak isterim ve bu dostluklar benim için daima büyük önem taşıdı.

İkinci gelişinizde siyasi ortam nasıldı?
* O zaman Necmettin Erbakan hükümeti baştaydı, Tansu Çiller'le koalisyon yapmışlardı. Tabii son derece ilginç olaylara tanık olduk ama Türkiye aslında o kadar ilginç bir ülke ki.

28 Şubat'ı yakından izlediniz mi?
* Hayır ben ondan önce döndüm ABD'ye. Ve sonunda bu kez İstanbul'a gelmiş oldum, bunca yıl sonra refah seviyesinde çok büyük artık gördüm. Enflasyon düşmüş, büyüme hızında, ihracatta, turizm gelirlerinde büyük artışlar kaydedilmiş, bunlar çok önemli değişiklikler, hatta şu sırada da borsada rekorlar kırılıyor. Bence IMF ile anlaşma devam ederse Türkiye ekonomisi iyi yolda ilerleyen çok güçlü bir ekonomi olma özelliğini sürdürecek.

Bu durum sizce sokaktaki adamın yaşamına da yansıyor mu?
* Tabii, bunu ben gözlemliyorum çünkü sadece İstanbul'da kalmadım, eşimle birlikte tüm Türkiye'yi dolaştık.

Bazı cenazelerde saf tutup namaz kıldığınızı gördük? Namaz kılmayı nasıl öğrendiniz?
* Ne yazık ki pek çok cenazeye katıldım, bence bu bir saygının ifadesi, ben de saf tutabilir miyim diye sorduğumda herkes bana neden olmasın dedi, çevrendekilere bak, onların hareketlerini tekrarla dediler. Ben de bunu yaptım, aslında bir tek tanrı var, camiler, kiliseler ve sinagoglar hep onun evleri. Hangi dilde olursa olsun önemli olan tanrıya yakarmak, bağışlanmayı dilemek, çünkü hiçbirimiz mükemmel değiliz.

Türkiye'de çok gezdiniz, güneydoğuyu nasıl buldunuz? Kürt sorunu ve PKK terörü için neler söyleyeceksiniz?
* Evet çok gezdik, genellikle Kürtlerin yoğun oldukları yörelerde bazı terk edilmiş köyler gördük bunlar muhtemelen siyasi mülteci olarak başka ülkelere nakletmişlerdi. Biz herkes için eşit haklardan yanayız, toplumda refah ve siyasi istikrar ancak bu şekilde sağlanabilir. PKK'yı ise ABD olarak başından beri terör örgütü olarak ilan ettik.

Ama Kuzey Irak'ta PKK mücadelesine ABD'nin isteksiz bakması sorun yaratıyor ilişkilerde?
* PKK'yı terör örgütü olarak kabul ediyoruz, ben bu kadarını söylemekle yetineyim, çünkü bunlar Dışişleri'nin alanına giren konular.

Orhan Pamuk büyük yazar

Bir sonraki gelişinizde Türkiye AB üyesi olacak mı?
* Ben en kısa zamanda gelmeyi umduğum için bu herhalde mümkün olmaz ancak ABD Türkiye'nin AB üyeliğini yıllardır en kuvvetli biçimde destekliyor, sonunda bu hedefe varılacağına inanıyoruz.

Emeklilikte ne yapacaksınız?
* Önce 4 ay Washington'a döneceğim sonra ise emekliliği ve Arizona'ya yerleşmeyi planlıyoruz. Uzun zamandır çalıştığım kurgu romanlarımı nihayet kaleme almak istiyorum.

Orhan Pamuk dostunuz...
* Evet ama aynı zamanda dünya çapında bir yazar. Vicdani doğrularını açıklamakta çok cesur ve samimi davranıyor. Böyle samimi konuşan büyük sanat adamlarına ülkeler sahip çıkmalı.

Türkiye'den en çok aklınızda kalanlar neler olacak?
* Türkiye'de öyle çok şeyi sevdim ki, bu size klişe gibi gözükse de son derece sıcak, dost canlısı ve düşünceli insanlar Türkler. Ayrıca Türkiye'deki aile bağları ve güçlü arkadaşlık bağlarına her zaman hayran olmuşumdur. Türk mutfağına da tabii.

Sushi ısmarladınız ama Türk mutfağı diyorsunuz?
* Sushi buranın en iyi yemeği de ondan. Ancak unutamayacağım lezzetler var Türkiye'den. Hatta Hamsikuş'u ben Ankara'da Körfez lokantasında keşfetmiştim, burada aşçımıza öğrettik ve evimizde yaptırdık, kimi arkadaşlarımız ilk kez bizde tattılar. Ayrıca kimi Türklere pek hitap etmese de, içli köfte, kokoreç ve işkembe çorbası benim en çok sevdiğim yemekler arasındaydı. Bunları ve Türkiye'yi özleyeceğim.

Türkiye İslâm ülkeleri için iyi bir örnek

ABD'nin Türkiye'de din özgürlüğüne dönük eleştirileri oldu?
* Bu bizim için en önemli konudur. Türkiye bu konuda geçmiş yıllarda ortaya koyduğu olağanüstü anlayışla takdir edilmiştir, Yahudilere kucak açan bir ülke olarak daima övgüye değer bulunmuştur. Şimdilerde ise bazı sorunlar yaşanıyor.

Ruhban Okulu'nun açılmayışını mı kastediyorsunuz?
* Türkiye gibi laik bir cumhuriyette Heybeliada Ruhban Okulu'nun hâlâ kapalı tutuluşunu anlayabilmek çok zor. Üstelik patrik tam bir Türk vatanseveri, Türkiye'nin AB'ye girebilmesi için öylesine ısrarlı çabalar gösteriyor ki. Ancak patriğin temsil ettiği grup zaman ilerledikçe giderek küçülüyor, şu sırada sayıları sadece 3 bine inmiş durumda. Eğer patriğin yurtdışına gitmesi zorlanırsa bence bu Türkiye açısından büyük bir ayıp anlamına gelir. Ancak Türkiye'de yeni din adamı yetiştirememek, eğitememek onlar için büyük sorun ve Türkiye'nin bu tutumu, geçmişteki özgürlükçü, esnek tutumuyla hiç bağdaşmıyor.

Türkiye'yi ılımlı bir islam devleti olarak mı görüyorsunuz?
* Türkiye en büyük çoğunluğu müslümanlardan oluşan bir ülke, bu ılımlı islam tabiri, bizim eski Dışişleri Bakanımız Powell'ın verdiği bir demecin yanlış tercüme edilmesinden kaynaklandı. Türkiye'nin laik bir demokrasi olduğunun bilincindeyiz ve diğer ülkelere de iyi bir örnek oluşturduğunu düşünüyoruz. Aksini iddia eden komplo teorileri kesinlikle gerçeği yansıtmıyor.

Türban sorununu nasıl değerlendiriyorsunuz?
* Bizim ülkemizde dini özgürlükler esastır, hangi dini sembol olursa olsun bunun bireyler tarafından taşınmasına uygulanmasına itiraz olmaz. Ama burası Türkiye ve Türkiye'nin bu meseleyi tamamen kendi çözümleriyle bir sonuca bağlaması lazım.

Tezkere olayı Türkiye için bir demokratik tercih değil miydi? Neden Bush yönetimi bu kadar tepki gösterdi?
* Irak'la ilgili bütün konularda aramızda gerginlik yaşandı. Aslında herkes tezkerenin Meclis'ten geçeceğini umuyordu ve evetlerin sayısı daha fazlaydı, ancak çekimser oylar da evet gibi algılanınca bu sonuç doğdu. Türkiye ve ABD tarihe dayanan güçlü bağlarla bağlıdır, bu güçlü bağlar bundan sonra da sürer gider. Herkesin politikaları ya da çıkar anlayışları farklılık gösterse de biz aynı demokratik değerlere sahibiz.