Sayıştay, "(TRT'nin) gelir kaynaklarının siyasi erkten bağımsız ve ekonomik gelişmeler karşısında etkilenmeyecek bir finansman yöntemini sağlayacak yapıya kavuşturulması gerekli görülmektedir" tespitinde bulunurken, bölgesel radyoların durumunu tartışmaya açtı. Sayıştay, TRT'ye, "Ülkenin en deneyimli yayın kuruluşu olan Kurum'un izlenirlik sıralamasında daha iyi bir düzeye ulaşıp reklam gelirlerini artırma gayesiyle dışarıdan program temin ederek yayınlayan bir yayıncı görüntüsünden kurtulup, reklam geliri düşüncesiyle hareket etmeksizin kendi imkânlarıyla program üreten bir yayıncı hüviyetine kavuşması daha uygun olacaktır" dedi. Denetmenlerin beşte birinin Kürtçe yayınlara yöneldiği, Arapça bilen bulunamadığı için Arapça yayınların bir süre denetimsiz yapıldığı ortaya çıktı.

FATURADAN BAĞIMSIZ YAYINCILIK

Sayıştay, hükümetlerin TRT'nin elektrik enerjisi hasılat payları ve bandrol gelirlerini belirlediğini hatırlatarak "TRT'nin özerklik ve yayında tarafsızlık ilkelerine göre kamu yayıncılığı faaliyetlerini sürdürmesi için finansman kaynağının garanti altına alınması, bu bağlamda, gelir kaynaklarının siyasi erkten bağımsız ve ekonomik gelişmeler karşısında etkilenmeyecek bir finansman yöntemini sağlayacak yapıya kavuşturulması gerekli görülmektedir" tespitinde bulundu.
TRT'nin mevcut imkânlarının etkin ve verimli kullanılabilmesi amacıyla sürdürülen çalışmalar sonucu son yıllarda önemli gelişmelerin kaydedildiği ve yayınlanan radyo ve televizyon programlarının sayısı arttırılırken içeriklerinin de zenginleştirilmeye çalışıldığını kaydeden Sayıştay, "Kurum gelirleri ile ilgili yaşanan önemli bir sorun ise bandrol alacaklarının tahsilatında yaşanmaktadır. 3093 sayılı Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Gelirleri Kanununa göre bandrol alacakları ile tahakkuk edip tebliğ edilen para cezalarının, 6183 sayılı Amme Alacakları Tahsil Usulü Hakkında Kanuna göre tahsil ve takibi öngörülmüştür. 6183 sayılı Kanunun alacakların takip ve tahsili için takibata salahiyetli tahsil dairesi şeklinde bir birimi öngörmesi ve TRT'nin söz konusu birime sahip bulunmaması sonucu, Kurumca gönderilen ödeme emirleri mahkemelerce iptal edilmekte, bandrol alacakları ile bandrol para cezalarının takip ve tahsilinde sorun yaşanmakta ve etkin bir takip ve tahsilat yapılamamaktadır. Bu durumun düzeltilmesi amacıyla gerekli yasal düzenlemenin yapılması konusunda başlatılan girişimlerin sürdürülmesi gerekmektedir" dedi.
Sayıştay raporunun "Öneriler" bölümünde TRT ürünlerini çoğaltıp pazarlanması konusunda, yüklenici firmanın yükümlülüklerini yerine getirmediği belirtilerek firma ile ek protokoller imzalanmak suretiyle sözleşme süresinin uzatılmasına ilişkin iş ve işlemlerin TRT Genel Müdürlüğü Teftiş Kurulu Başkanlığınca incelenmesi ve gerekirse soruşturulması istendi.

DENETMENLERİN BEŞTE BİRİ KÜRTÇE'YE... ARAPÇA BİLEN OLMADIĞI İÇİN ARAPÇA YAYINLAR DENETLENEMEDİ

Raporda, Ankara'da görevli 23 yayın denetmeninden beşinin yalnızca Kürtçe yayın yapan TRT-6 yayınlarının denetiminde görevlendirildiği, Arapça bilen yayın denetmeni bulunmadığından TRT Arapça Kanalının programlarının 2012 yılında Başkanlık tarafından mevzuata uygunluk açısından denetlenemediği belirtildi. Eksiklik 2013 başında giderildi.

TRT'nin merkez ve taşra birimleri için belirlenen kadro karşılığı personel ile diğer sözleşmeli personelin program kadro sayısı geçen yıla göre değişmeyerek 10 bin 536 oldu.

"HİZMETLİ SEKRETER" SORUNU

Sayıştay, geçmişte TRT İstanbul Televizyon Müdürünün sekreteri olarak görev yapan ve Kurum personeli olmayıp temizlik şirketinde çalışan kişinin, Müzik Kanal Koordinatörü ve İstanbul Televizyon Müdürünün kaşelerini kullanarak ve imzalarını taklit ederek çok sayıda fatura düzenlediği tespitine yer vermiş, kurum bürolarında temizlik hizmeti yüklenicisi ve çeşitli yapımcı şirketler üzerinden çok sayıda kişinin çalıştırılmasının, hem kanunda belirtilen istihdam şekillerine aykırılık hem de önemli bir risk oluşturduğunu hatırlatmıştı.

TRT'nin bu konudaki öneriye cevabında öneri doğrultusunda işlem yapılacağını belirttiği ancak, asli ve sürekli hizmetlerde yüklenici personeli istihdamı uygulamasının sonlandırılmadığının gözlendiği belirtildi. Sayıştay, "Bu itibarla; Doğrudan genel idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli hizmetlerin Kurum'un kendi personeli eliyle sürdürülmesi, bu hizmetlerde hizmet alımı suretiyle temin edilen yüklenici personel, çalıştırılması uygulamasına son verilmesi önerilir" diye yinelemede bulundu.

TRT'DE 11 ŞEFLİKTE PERSONEL YOK

Raporda, "Satınalma Dairesi Başkanlığında, bir Başkan, bir başkan yardımcısı ve 4 şube müdürlüğü bulunmaktadır. Denetim tarihi itibariyle (Ağustos 2013) Başkanlıkta toplam 50 personel çalışmakta olup, servis şefliklerinden 11 adedinde ise personel bulunmamaktadır" saptaması da yer aldı.

ÜRETİLEN HABER SAYISI

TRT'nin Ankara, İstanbul ve İzmir'de bulunan birimlerindeki altyapı kullanılarak gerek haber, gerekse haber dışı televizyon programlarındaki yapım ve yayın sayıları ile sürelerinde 2012'de 2011'e göre belli bir artışın sağlandığını kaydeden Sayıştay, "Bunun yanı sıra, diğer İllerde bulunan Müdürlükler tarafından çoğunluğu haber amaçlı olmak üzere televizyon yayıncılığına yönelik faaliyetler Kurum tarafından sağlanan bilgiler esas alınarak incelendiğinde; günde ortalama haber üretiminin 4-6 adet olduğu ve gerektiğinde canlı yayın gerçekleştirildiği ortaya çıktı" bilgisini verdi.

TRT'NİN HEDEFLERİNE NE ÖLÇÜDE ULAŞILDIĞI MEÇHUL

Sayıştay, mevcut teknik altyapının yeterliliği ve bu altyapı kullanılarak üretilen hizmetlerin nitelik ve niceliğine yönelik Kurum tarafından öngörülen hedeflere ne ölçüde ulaşılabildiği konusunda bir mütalaada bulunmanın mümkün gözükmediğini bildirdi.

ÇAMLICA VERİCİLERİNİN ARAZİSİ KAMU KURUMLARI ARASINDA TARTIŞMAYA NEDEN OLMUŞ

Sayıştay İstanbul-Çamlıca'da bulunan verici istasyonunun yerinin yapılan imar planı
düzenlemesi sonucu değişmesinin söz konusu olduğunu belirterek kurumlar arasında yaşanan gelişmeleri anlattı. Buna göre, vericilerin bulunduğu alanın özel proje alanına dönüştürülmesi için TRT'ye yetki verildi. Çevre Bakanlığı taşınmazın Maliye Bakanlığına devrini istedi ama TRT taşınmazın devrinin teknik nedenlerle mümkün olamayacağını belirtti. Buna karşılık gerekli imar planı değişikliklerinin yapılmakta olduğunun öğrenildiği ve verici tesisi için Küçük Çamlıca Tepesinin kullanılmasının gündeme geldiği ve TRT'nin itirazlarının kabul edilmediği, sonuçta, yapılan imar planı değişikliğinde ise söz konusu alanda verici istasyonuna yer verilmediği ve ihtiyaç duyulan verici kulesinin Küçük Çamlıca Tepesinde yapımı hususunda ilgili taraflarca planlama yapıldığı anlaşıldı.

Sayıştay halihazırdaki taşınmaz ile uygun konumdaki bir başka taşınmazın trampası uygun bir çözüm gibi gözükürken, mevcut durumda konunun henüz açıklığa kavuşmadığını bildirdi. Sayıştay, "Ülkede en fazla dinleyici kitlesinin bulunduğu alana yayın yapan istasyon ile ilgili ortaya çıkan bu duruma ilişkin gelişmelerin yakından takip edilerek sorunun çözümüne yönelik çalışma yapılması gerekmektedir" dedi.

ANAP, DYP, SHP DÖNEMİNDE BAŞLAYAN ÖZEL YAYINCILIĞIN YARATTIĞI SORUNLAR HALA ÇÖZÜLEMEDİ

Özel radyo ve televizyonların belli bir plana uymaksızın yayına başlamasıyla gündeme gelen ulusal frekans planlaması konusunda 1994 yılından itibaren çeşitli yasal düzenlemeler yapılmış olmasına karşılık, bu konuda somut bir ilerleme
sağlanamadığını, bu durumdan en fazla olumsuz etkilenen yayıncı kuruluşun ise TRT olduğunu belirten Sayıştay, "Yayınlarına yapılan çeşitli enterferansların (Bozucu girişimler) önlenmesi ve yayın şebekesini genişletmek amacıyla ihtiyaç duyduğu frekansların tahsisi konusunda çeşitli sorunlar yaşayan Kurum'un konuyla ilgili tek otorite haline gelen RTÜK nezdinde çözüm aramasının uygun olacağı önceki yıllara ait denetim raporlarında belirtilmiş, ancak sorunun karmaşıklığı ve çözümünün çok taraflı bir mutabakatı gerektirmesi yüzünden önemli bir gelişme sağlanamamıştır" dedi.

KARASAL SAYISAL TELEVİZYON YAYIN LİSANI SIRALAMA İHALESİ YENİDEN

Ulusal Karasal Sayısal Televizyon Yayın Lisansı sıralama ihalesi ile ilgili işlemlere yeniden başlanılacağı, bölgesel ve yerel yayınlarla ilgili işlemlerin ise önümüzdeki dönemde tamamlanacağı, ancak sayısal yayıncılığa geçiş için
hazırlanan takvimde değişikliğe gidileceğinin anlaşıldığını da kaydeden Sayıştay, Sayıştay, "ülkede özel radyo ve televizyon yayıncılığına başlanıldığı tarihten bugüne kadar yaşanılan sorunların çözümüne yönelik oldukça önemli aşamalar kaydedilmiş olmakla birlikte, 2013 sonunda Ankara'dan itibaren başlaması planlanan karasal vericiler üzerinden sayısal yayıncılığa ilişkin, TRT'yi de doğrudan ilgilendiren bazı önemli sorunların henüz çözümlenmediği görülmektedir" dedi.

TRT NOSTALJİK GÖRÜNÜMLÜ RADYO ÜRETTİ

TRT'nin ar-ge birimi olan ARİM'in düşük voltajlı radyo vericileri, uydu senkronizeli saat, dış çekim aydınlatma sistemleri, ledli projektör gibi ürünleri üretip sattığı belirtilen raporda, "Söz konusu Birim tarafından tasarlanıp üretilen bir diğer ürün ise nostaljik görünümlü radyo alıcısıdır. 2012'de 2500 adet olarak üretilmiş 2013'te de 5000 adet olarak üretilmesi planlanmıştır" denildi. Sayıştay bu üretimler için sanayi kuruluşlarıyla da işbirliğine gidilmesini önerdi.

BÖLGESEL RADYOLARIN AKIBETİ...

TRT'nin yeniden yapılanma çerçevesinde birçok birimini ya tasfiye ettiği ya da daha verimli kullanma yönünde çalışmalar yaptığı ve yapmaya devam ettiğini belirten Sayıştay bölge radyoları hakkında şu saptamada bulundu:
"Ancak yapılan incelemeler sırasında; TRT radyo yayınlarının hemen tamamının Ankara, İstanbul ve İzmir merkezli yapıldığı diğer bölgesel radyo müdürlüklerinde çok kısa zamanlı yayınlar yapıldığı yayınların diğer ulusal yayın yapan TRT radyolarından da pek farklı olmadığı anlaşılmıştır. Bununla birlikte söz konusu radyoların ciddi anlamda maliyetinin de olduğu görülmektedir. Tablodan da görüleceği üzere sırf bölgesel radyolarda çalışan personel sayısı 139'dur. Buna karşılık günlük yapılan yayın yok denecek kadar kısa olup bu personele yapılan yıllık sadece net maaş ödemesi yaklaşık 6 milyon TL'dir. Bu rakama ayrıca ofis, bina, taşıma vb. giderleri ilave edildiğinde rakamın daha da yükseleceği aşikârdır. Kurum kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması açısından; Bölge radyolarının değişen teknoloji ve buna bağlı yayın anlayışı ve Kuruma maliyetleri göz önüne alınarak geleceğinin değerlendirilmesi önerilir."

REKLAM GELİRLERİ

Sayıştay TRTnin hizmet satışından elde ettiği en önemli geliri durumundaki yurtiçi TV ilan ve reklam gelirlerinin 2010'da 51,1 milyon TL iken 2011'de 83,3 milyon TL'ye çıkarak 64 arttığını, 2012'de ise 84,4 milyon TL olarak gerçekleştiğinden önemli bir farklılık ortaya çıkmadığını bildirdi ve şöyle dedi:
"Radyo ve televizyon programı oluşturmanın oldukça pahalı bir hizmet olduğu, kalifiye eleman yanında yaratıcılık gerektirdiği, kaliteli programlar oluşturulmadıkça reklam ve sponsorluk gelirlerinin düşeceği, düşen gelirlerle de düşük bütçeli programların hazırlanabileceği, bu durumun da kısır döngü yaratacağı radyo ve televizyon yayıncılığının en temel gerçekleri arasında yer almaktadır. Bu nedenle de yeni bir kanalı oturtmak için en az beş yıl boyunca iyi program hazırlamayı fonlayacak kadar kaynağın ayrılması bu sektörde genel bir yaklaşım olarak benimsenmektedir.
Dolayısıyla, reklâm ve sponsorluk gelirlerinin artırılabilmesi için nitelikli program yapılması, bunun da maliyetleri artırıcı bir unsur olduğu göz önüne alınmak durumundadır."
Sayıştay, "Reklam firmasında olan alacak davasının titizlikle takip edilmesi ve yeni yapılan reklam ortamları sözleşmesiyle de teminattan fazla borç birikimine yer verilmemesi önerilir" önerisinde bulundu.

DIŞARIDAN PROGRAM TEMİN ETMEYİ BIRAK

Ülkenin yegâne kamu yayıncısı olan TRTnin "toplumun gelişmelerin her yönünü bilme hakkına uygun olarak başta haber olmak üzere hizmet sunması" ve "kültür ve eğitime

ilişkin yayın yapılması" gibi iki önemli görevi bulunduğunu kaydeden Sayıştay, "Ticari yayıncılığa yer vermedikleri türden bu bilgilerin kamu yayıncısı tarafından hem düzeyi, hem seyredilebilirliği, hem de toplumsal tutumunu sağlayacak çeşitlilikte yayınlanması büyük önem arz etmektedir. Ayrıca, ülkenin en deneyimli yayın kuruluşu olan Kurum'un izlenirlik sıralamasında daha iyi bir düzeye ulaşıp reklam gelirlerini artırma gayesiyle dışarıdan program temin ederek yayınlayan bir yayıncı görüntüsünden kurtulup, reklam geliri düşüncesiyle hareket etmeksizin kendi imkânlarıyla program üreten bir yayıncı hüviyetine kavuşması daha uygun olacaktır" dedi.

KAYNAK YETERLİ, ETKİN VE VERİMLİ KULLANMADA UZUN VADELİ STRATEJİK PLAN YOK...

Sayıştay, yayınlanan program sayısının artırılmasına yönelik TRT Yönetim Kurulu kararları incelendiğinde, yeni başlanılacak programlardan elde edilecek faydanın ayrıntılı bir değerlendirmesinin yapılmadığını ve bu amaçla mevcut altyapının ne oranda kullanılacağı belirtilmediğini, ayrıca yapılacak yatırım tutarına yönelik bir öngörüde bulunulmadığını, son dönemde yapılan yasal düzenlemelerle yeterli kaynağa kavuşan Kurum'un bu kaynağı etkin ve verimli kullanma yönünde uzun vadeli bir stratejik planlamaya gitmediği ve birimlerinden gelen münferit talepleri karşılama yoluna gittiğini de tespitleri arasında saydı.
Sayıştay, program kapsamındaki yatırımların gerçekleşme oranlarının istenilen düzeyde olabilmesi için mevcut kaynakların ve uygulama takviminin daha duyarlılıkla tespit edilmesini önerdi.

ŞÜPHELİ ALACAKLAR

Sayıştay, elektrik faturalarından alınan ve şüpheli hale gelerek yargıya intikal etmiş TRT alacaklarına değinirken "Uygulamada elektrik enerjisi hasılatından alınacak paylarla ilgili olarak, elektrik üretim şirketleri, otoprodüktör elektrik üretim şirketleri, bölge elektrik dağıtım şirketleri, Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü ve Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü ile TRT Kurumu Genel Müdürlüğü arasında hukuki uyuşmazlıklar ortaya çıkmıştır. Bu uyuşmazlıkların genel olarak nihai tüketicinin tanımlanması, sistem kullanım bedellerinin matraha dâhil edilip edilmeyeceği, matrahın ne şekilde tespit edileceği ve bilançolara göre belirlenen tahakkuk farkları gibi hususlardan kaynaklanmaktadır" hatırlatmasında bulundu. ANKA