Türkiye gelişmekte olan ülkeler arasında; Çin, Brezilya, Rusya ve Arjantin’den sonra en fazla dış borcu bulunan beşinci ülke konumunda bulunuyor. Son 14 yıllık dönemde ise Çin’den sonra dış borcu en fazla artan ülke Türkiye oldu. Türkiye 1994 ve 2001 krizleri gibi iki önemli finansal kriz yaşadığı son 15 yılda 112 milyar dolar artırarak 161.6 milyar dolara çıkardığı dış borç stokuyla açısından beşinci olurken, Çin 193.6 milyar dolar artırarak 248.9 milyar dolara yükselttiği borcuyla ilk sıraya yükseldi.
Dünya Bankası’nın verilerine göre, dünya ekonomisine "küreselleşmenin" damgasını vurduğu 1990-2004 yılları arasında düşük ve orta gelirli ülkelerin dış borçları 104 milyar dolar artarak 426.9 milyar dolara kadar çıkarken, Türkiye’nin de aralarında bulunduğu orta gelirli ülkelerin dış borçları ise 1 trilyon 325 milyar dolarlık büyümeyle 2 trilyon 328 milyar dolara kadar yükseldi. Düşük ve orta gelirli ülkelerin büyük bölümü gelişmiş ülkelere olan toplam dış borç stoku bu dönemde toplam 1 trilyon 429 milyar dolar artış kaydederek 2 trilyon 776 milyar dolara ulaştı.
GELİRİN BÜYÜK BÖLÜMÜ BORÇ SERVİSİNE
Düşük ve orta gelirli ülkelerin 1995 yılında yüzde 4.5 olan milli gelirlerinden dış borç ödemeleri için ayırdıkları kaynak 2004 yılında yüzde 5.6’ya kadar çıktı. Söz konusu ülkeler dış borç servisi yoluyla giderek gelişmiş ülkelere daha fazla kaynak aktarmaya başladılar. Ancak, söz konusu ülkelerin toplam döviz gelirlerinden dış borç servisi için ayırdıkları pay ise yüzde 19.8’den yüzde 14.5’e indi.
EN FAZLA ÇİN’İN BORCU ARTTI
Bu dönemde dış borcunu miktar olarak en fazla artıran ülke Çin oldu. 1990-2004 yılları arasında 193.6 milyar dolar artan Çin’in dış borç stoku 55.3 milyar dolardan 248.9 milyar dolara yükseldi. 1990 yılında borç büyüklüğü açısından altıncı sırada bulunan Çin, Brezilya, Meksika, Hindistan, Endonezya Arjantin gibi ülkeleri geride bırakarak 2004 yılında ilk sıraya çıktı. Ancak Çin’in dış borcunun milli gelirine oranı yüzde 15’le, döviz gelirlerine oranı ise yüzde 46 ile diğer ülkelere göre oldukça düşük düzeyde kaldı.
1990 yılında gelişmekte olan ülkeler arasında ilk sırada yer alan Brezilya’nın dış borcu ise son 14 yılda toplam 102 milyar dolar artarak 222 milyar dolara çıktı. Brezilya’nın dış borcunun milli gelirine oranı yüzde 47 ile düşük bir düzeyde kalırken, döviz gelirlerine oranı ise yüzde 258’le oldukça yüksek bir düzeye çıktı.
Rusya ise 197.3 milyar dolarlık dış borç stokuyla Brezilya’dan sonra üçüncü en yüksek dış borcu bulunan ülke oldu. Rusya’nın dış borcunun milli gelirine oranı yüzde 46, döviz gelirlerine oranı ise yüzde 150 oldu. Rusya’nın 1990 yılındaki dış borç stokuyla ilgili veri bulunmuyor.
Son 14 yıllık dönemde Arjantin ise dış borcunu 107 milyar dolar artırarak 169.2 milyar dolara kadar yükseltti. Bu rakamla dış borç stokunun büyüklüğünde üçüncü sırada yer alan Arjantin, stokun milli gelire oranında ise yüzde 159’la üst sıralarda yer aldı. Arjantin’in borcunun döviz gelirlerine oranı ise yüzde 510’a kadar yükseldi.
TÜRKİYE BEŞİNCİ SIRADA
Türkiye ise 1990-2004 yılları arasında 112.1 milyar dolar artırdığı dış borç stokunu 161.3 milyar dolara kadar yükseltti. 1990 yılında 49.4 milyar dolarla gelişmekte olan ülkeler arasında yedinci sırada bulunan Türkiye, bu artışla
Endonezya, Meksika ve Hindistan’ı geride bırakarak beşinci oldu. Türkiye’nin dış borç stokunun milli gelirine oranı yüzde 69 olarak hesaplanırken, döviz gelirlerine oranı ise yüzde 221 düzeyinde oluştu.
Türkiye’nin 1990 yılında yüzde 4.9 olan dış borç ödemelerinin milli gelirine oranı ise 2004 yılında yüzde 11.3’e kadar yükseldi. Bu oranla Türkiye, Slovakya, Uruguay, Angola, Hırvatistan, Filipinler, Polonya, Estonya, Lübnan gibi ülkelerden sonra milli gelirine göre en fazla dış borç ödemesi yapan ülke konumuna geldi. Türkiye 1990 yılında dış borç ödemeleri için döviz gelirlerinin yüzde 29.4’ünü ayırıyordu. 2004 yılında ise dış borç servisi döviz gelirlerinin yüzde 35.9’u kadar bir büyüklük oluşturdu.
Türkiye 21.5 milyar dolarla, 2004 yılında Brezilya’dan sonra IMF’ye en borçlu ikinci ülke konumunda bulunuyordu. Brezilya’nın 2004 yılındaki IMF borcu 25 milyar dolar seviyesinde seyrediyordu. Türkiye, 6.2 milyar dolarla da Hindistan, Endonezya, Meksika, Pakistan, Arjantin, Brezilya ve Çin’den sonra Dünya Bankası’na en borçlu yedinci ülke konumunda yer aldı.
DİĞER ÜLKELER
Dış borç stokunun büyüklüğü açısından Türkiye’yi 140.6 milyar dolarla Endonezya, 138.7 milyar dolarla Meksika, 122.7 milyar dolarla Hindistan izledi. Polonya 99.2 milyar, Macaristan, 63.2 milyar, Filipinler 60.6 milyar, Malezya 52 milyar dolarla üst sıralarda yer aldılar.