Salgın devam ederken kısa çalışma ödeneğinin (KÇÖ) 31 Mart itibariyle sonlandırılmasını ücretsiz izin dalgasını takip etti. Kısa çalışma ödeneğinin sonlanması üzerine pek çok işletme çalışanlarını ücretsiz izne çıkarmaya başladı. İlk kitlesel ücretsiz izin haberi ise havayolu taşımacılığı yapan Onur Air ve Türk Hava Yolları’nın (THY) ikram şirketi Do&Co’dan geldi. Onur Air tüm personelini ücretsiz izne çıkarırken Do&Co’da benzer bir uygulamaya gitti. Kısa çalışma ödeneğinin kalkmasıyla kitlesel şekilde ücretsiz izin uygulamasına giden firmaların havayolu taşımacılığından gelmesi ise şaşırtıcı değil. Çünkü salgın kapsamında alınan önlemler nedeniyle durma noktasına gelen sektöreler ulaşım, turizm, eğlence ve hizmet işkollarında oldu.

En çok emekçiler mağdur oluyor

Küçük işletmelerden de benzer haberler geldi. Birçok kafe, bar ve restoran, ödeneğin sonlandırılmasıyla çalışanlarını ücretsiz izne çıkardı. Türkiye Esnaf Platformu Sözcüsü Murat Akbaş “Kafe, bar gibi işletmeler zaten çalışamaz haldeydi. Saat kısıtlaması nedeniyle müşteri çekemedik. Kısa çalışma ödeneğinden faydalanmak zaten zordu. Ancak bu ödenekle işçi arkadaşlarımız bir şekilde idare ediyordu. Ödeneğin kalkması nedeniyle zor durumda olan mekanlar çalışanını çıkartmak zorunda kaldı. Arkadaşlarımız ne kredi alabiliyor ne de bir borç. Esnaf da artık emekçi oldu. Bir işçiyi çıkarıp ailesinden birilerini koyuyor ve kendisi de çalışıyor. Esnaflarda birikim kalmadı. Esnaf mağdur oluyor. Emekçiler daha çok mağdur oluyorlar. Bizim sorunlarımızın çok ötesine geçti emekçilerin sorunu. Bu iktidarın emekçilere karşı tavrıdır ” dedi.

Yasa kalkınca ücretsiz izne çıkarıldılar

Turizm, Eğlence ve Hizmet Emekçileri Sendika Sözcüsü Ferhat Zorbay şöyle konuştu: “Arkadaşlarımız sendikamıza ulaşıyor. Yasa kalkar kalkmaz işten çıkarıldıklarını belirtiyorlar. Kulağımıza çok sık ücretsiz izin haberleri gelmeye başladı. Bu sayı daha da artacak. İşveren de bunu sopa olarak kullanacak tabi ki. İşletmeler, esnaflar zaten 5 kişi çalışıyorsa 2 kişiye dönmüştü. Şimdi o sayıyı da düşürerek 1 kişiye inecek bu sayı belki de. Kayıtsız 4 milyona yakın çalışan var bu sektörde. Bu arkadaşlarımızın yarısından fazlasının işsiz kalmasını bekliyoruz. İşlerine hiç geri dönemeyecek arkadaşlarımız var.”

Emekçiler borç dahi bulamıyor

Kafe Bar Çalışanları Dayanışması’dan işçi Zafer Cengiz ise kısa çalışma ödeneğinin kaldırılması ardından ücretsiz izne çıkarılan işçilerin üzerindeki ekonomik yükün oldukça arttığını belirtti. Herhangi bir güvencesi olmayan, kirada oturan emekçilerin ekonomisinin çöktüğünü aktaran Cengiz şöyle konuştu: “Sigortaları yatmaması nedeniyle dar boğazda olan işçiler kredi de çekemiyorlar. Bu da son dönemde artan geçim sıkıntısı kaynaklı intiharların nedeni oldu. Henüz yansımalarını görmüş değiliz. Ay sonu itibariyle evlerine girecek para miktarının düşüşüyle bu durumun yansımalarının da o zaman kamuoyuna yansıyacağı anlamına geliyor.”

Ödeneğin kaldırılmasıyla kafe, bar, restoran ve otel gibi yerlerde ücretsiz iznin arttığına değinen Cengiz mayıs ayı sonunda işten çıkarma yasağının da sonlanacağına dikkat çekerek “İşçi çıkarma yasağının kalkması ile birlikte kısa çalışma ödeneğinden faydalanan 3,7 milyon işçinin önemli bir bölümü işsiz kalacak” dedi.

Birgün'den Rifat Kırcı'nın haberine göre Zafer Cengiz kısa çalışma ödeneğinin işçilere sağladığı kolaylıkları ise şu şekilde anlattı: “İşçiler açısından en azından kira ve gıda ihtiyaçlarının belli bir bölümünü karşılıyordu. Yaşam koşullarının ağırlığı karşısında borçlanarak da olsa hayatta kalmalarını sağladı bu yardımlar. Ödenek ve yardımlardan yararlandırılmayan işçilerin intihar haberlerini hep birlikte duyuyoruz.”

Salgın boyunca kısa çalışma ödeneğinden 3,7 milyon emekçi faydalandı. Mart sonu itibariyle resmi rakamlara göre ödenekten 1,3 milyon işçi faydalanıyordu. Salgın sürecinde 2,5 milyon işçi ise ücretsiz izne çıkarıldı. İşçilere Aralık ayına kadar günlük 39, asgari ücrete zam yapılmasının ardından ise günde sadece 47 liralık destek sağlandı. Meclise getirilen son yasa teklifinde ise işçiye yine sefalet ücreti öneriliyor. Buna göre ücretsiz izindeki işçiye verilen desteğe yapılması teklif edilen artış günlük 3 lira. İşçi 47 lira yerine 50 liraya mahkum edilmek isteniyor. Öte yandan AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan, 13 Nisan-12 Mayıs arasındaki tarihleri kapsayan ramazan döneminde tam kapanmaya geçilmesiyle birlikte kafe ve restoran çalışanlarına bin 500 lira destekte bulunulacağını aktardı. Ancak bu destekten kimin hangi şartlarda, nasıl yararlanacağına dair herhangi bir detay henüz paylaşılmış değil.