.Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail Demir, Ekonomi Muhabirleri Derneği (EMD) Yönetim Kurulu üyeleriyle bir araya geldi. İsmail Demir, görüşmede ABD ile yaşanan F-35 meselesinden savunma sanayiindeki gelişmelere kadar önemli başlıklarda soruları cevapladı.

“F-35 programından hiçbir ülke tek taraflı çıkartılamaz demiştik, ABD’nin son mektubu bizi haklı çıkardı” diyen Demir, şunları söyledi:

– F-35 programından çıkartılma ve F-35'lerimizin bir kısmının verilmemesi konularının bir hukuki zemini var, mutabakat zaptına dayalı bir ortaklık var. Biz bu imzalanan metin çerçevesinde herhangi bir ortağın ana ülke olsa bile diğer bir ortağı çıkarttım demekle çıkartamayacağını söyledik. Çünkü bu metne göre herhangi bir ortağın buradan çıkartılması ancak bütün ortakların oybirliğiyle olur veya kendisi çekilir.

BİR NEVİ İTİRAF ETMİŞ OLDULAR

– Bunun hiçbirisi gerçekleşmediği halde ‘Türkiye'yi çıkarttım' açıklamalarının bir hukuki zemini yoktur. Geçen ay yazılan bir mektupta da ABD'liler bunu bir nevi itiraf etmiş oldular, çünkü söylediklerine göre bu mutabakat zaptı çerçevesinden kendileri çekildiklerini, ayrı bir mutabakat zaptı ile işe devam edeceklerini bildiriyorlar. Bu ne demek? Biz bu kurduğumuz tablodan birisini çıkartamayacağımızı anladım, onun için biz bu masadan kalkalım, diğer işimize gelenleri de alalım, ama diğer metin askıda kalsın.

– Yani hukuki olarak hükümsüz olamasa da pratik olarak hükümsüz kalsın anlamında bir adıma gidildi. Ama diğer yandan da bu konuyla ilgili temaslarımızı ve diyaloglarımızı sürdürelim iradesi var. Şimdiye kadar konuyla ilgili sadece biz yaptık oldu deyip basına verdikleri demeçlerle bu işi yürütürken, görüşme taleplerimizle ilgili bir suskunluk varken, böylece bir görüşme zinciri açılmış olacak. Neticesinde de bu ortaklık çerçevesinde, uçaklarımızla ilgili oluşan haklarımızın zayi olmaması, hukuk temelli bir yaklaşımla müttefiklik ruhuna da aykırı olmayacak şekilde bir çözüm bulunmasıyla ilgili diyalog süreci başlayacak.

– Anlaşma çerçevesinde bir anlaşmazlık olması durumunda öncelikle tarafların kendi aralarında bunu çözümlemesi gibi bir cümle var. Onun dışında da başka bir cümle yok. Onun için de şimdiye kadar tarafların kendi aralarında konuşmasıyla ilgili de bir zemin oluşturulmamıştı, şimdi bu zemin en azından açılmış oldu. Umulur ki yani hakkaniyet ölçülerinde bir taraf belirli bir katkı yapmış, o katkının karşılığında oluşturulması gereken değerler var, bunu oluşturmaya başlamışken bu yarıda kesilmiş.

KONUŞMAZSAN, HİÇ BİR ŞEYİ ÇÖZEMESSİN

– Bunun müzakeresi yapılır, bu değerden ne kadar istifade edildi, çünkü bu miktarın bir kısmı ortak olmak için verilen, bir kısmı uçaklara bedel olarak verilen, bu ikisi kendi içinde ayrı zeminlerde tartışılabilir. Ama sürece başladıktan sonra bunun neticesi görülecek. Beklentimiz o ki, yine işte müttefiklik ruhu, ittifak ruhu içinde birbirleriyle ilişkileri olmuş ve olacak iki müttefikin belirli bir adil ölçüde bu meseleyi çözümlemeleri beklenir. Konuşmazsan hiçbir şeyi çözemezsin, bir yandan konuşmamız başlamış oldu.

ORTAK ÜRETİCİ OLARAK KATILMIŞTI AMA…

ABD Savunma Bakanlığının (Pentagon), Türkiye’nin F-35 programından resmi olarak çıkarıldığına ilişkin Ankara’ya geçtiğimiz ay bildirimde bulunmuştu.

Türkiye F-35 programına, Ortak Mutabakat Zabtı ile ortak üretici olarak katılmıştı. Programın katılımcıları Türkiye’nin yanı sıra ABD, İngiltere, İtalya, Hollanda, Avustralya, Danimarka, Kanada ve Norveç’ten oluşuyordu.

2006’da katılımcıların imzasına açılan ve Türkiye’nin 26 Ocak 2007’de imzaladığı Ortak Mutabakat Zabtı feshedilmiş ve yeni mutabakat metnine Türkiye’ye dahil edilmemişti.

Türkiye ilk etapta 100 adet F-35A uçağı almayı taahhüt etmişti.

2018’de 4 F-35 uçağının mülkiyeti Türkiye’ye verilmiş ancak uçaklar ABD’de, Türk pilotların da katıldığı eğitim programlarına tabi tutulmuştu. Daha sonra ise 2 F-35 uçağının daha mülkiyeti verilmişti.

YENİ TEDARİKÇİLER BULDU

Ancak Türkiye ile ABD arasında Rusya’da satın alınan S-400 hava savunma sistemleri nedeniyle yaşanan krizle bu 6 uçak Türkiye’ye transfer edilmemiş ve ABD’nin 2020 Savunma Bütçesi kapsamında bunların ABD Hava Kuvvetleri için alınması kararlaştırılmıştı.

Türkiye ayrıca uçak için 1005 parça üretiyordu. Türk firmalarının da bu üretime katılımı büyük oranda askıya alınmıştı. ABD’nin Aralık 2020 itibarıyla da 1005 parçanın tamamı için yeni tedarikçiler buldu.