Murat Emir, Arıcılık sektörüne bir çok konuda ışık tutacak bilgiler içeren kitabını verdiği bir röportajla anlattı.

İşte O Röportaj: ,
Dr. Murat Emir kimdir?

Samsun doğumluyum. İlkokul, ortaokul ve liseyi Samsun’da okudum. Sonrasında Kadir
Has Üniversitesi İşletme bölümünü birincilikle kazandım ve birincilikle mezun oldum.
Yüksek lisansımı Marmara Üniversitesi Muhasebe-Finansman (İngilizce) anabilim
dalında yaptım. “Türkiye’de Arıcıların Sosyo-Ekonomik Yapısı ve Üretim Etkinliği”
çalışmasıyla 2015 yılında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tarım Ekonomisi anabilim dalının
ilk doktor unvanını alan mezunu oldum.

Doktora tezimin saha çalışmalarını 37 il, 166 ilçe
ve 315 köy-mahallede altı ay süreyle, 500’e yakın arıcı ile yüz yüze anket yöntemi ile
gerçekleştirdim.

Doktora tezi, eğitim ve yayım çalışmaları ile Türkiye arıcılık
ekonomisine katkılarımdan dolayı Bal Tanıtım Derneği tarafından 2016 Yılı Altın Arı
Ödülü’ne aday gösterildim ve 2016 Yılı Arıcılık Onur Ödülü’ne layık görüldüm.
Samsun sanayi sitesinde uzun yıllar küçük yaşlarımdan beri çalıştım. İş dünyası hakkında
gözlem yapma ve deneyim kazanma fırsatım oldu. Üniversite eğitimim sırasında önemli
ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarda stajlarım oldu. Aynı zamanda üniversite
kulüplerinde öncü çalışmalara imza attım. Lojistik sektöründe uluslararası bir işletmede
yöneticilik deneyiminin ardından Kadir Has Üniversitesi ve Ondokuz Mayıs
Üniversitesi’nde öğretim elemanı olarak çalıştım.

Arıcılık Ekonomisi alanındaki ilk kitap sonrasında, arıcıların pazarlama sorununu çözecek
www.ARICIMDAN.com ‘u hayata geçirerek yoğun eğitim seminerleri ve danışmanlıklar
ile arıcılık sektörüne hizmet sunmaya çalışıyorum.
2. Arıcılık ekonomisi alanında ilk kitap sizin. Bu kitabı yazmaya sizi sevk eden
nedenleri merak ediyoruz.

Kitabın amacı nedir?

Samimi olarak yanıt verecek olursak, bu kitap dünya hayatından ebediyete göçerken
arıcılık sektörüne yazılı bir eser bırakma niyeti ile yazıldı.

Dünya arıcılık literatüründe arıcılık ekonomisi üzerine yayımlanmış kitap çalışması
bulunmamaktadır. Bu kitap ile literatürdeki bu boşluğu doldurmak, arıcılık alanında
ekonomik entelektüelliğin varlığını oluşturmak, dünya bal üretim miktarı ve koloni
sayısında ikinci sırada bulunan Türkiye’den arıcılık ekonomisi alanında ilk eseri kaleme
almak amaçlanmıştır.

3. Kitabın hazırlık aşaması, odak noktası hakkında bilgi verir misiniz?

Kitap arıcılar ve sektör için çok farklı bir alandaki boşluğu doldurma iddiasında. Peki
arıcılar ekonominin terminolojik dilinden anlayabilecek midir?
Kitap, dünyada öncü bir çalışma olarak görülen ulusal düzeyde temsil gücü yüksek ve çok
geniş kapsamlı olan doktora çalışmamdan, saha deneyimlerimden, daha önce verdiğim Eğitimlerden ve bir esnaf çocuğu olmam sebebiyle daha çocukluk yıllarımdan başlayan iş
dünyası gözlemlerim ve tecrübelerimden önemli alıntılar yapılarak hazırlanmıştır. Odak
noktasına arıcıları ve arıcılık ile ilgili işletmeleri yerleştirirken sektörün diğer paydaşlarına
hitap edecek ve fayda sağlayacak bir yaklaşımın yanında yükseköğretim kurumlarında
ders kitabı mahiyetinde ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora dersleri için de
kullanıma olanak sağlayacak akademik bir donanım ile hazırlanmıştır.

4. Kitabı kimler edinmelidir? Nereden bulabilirler?
Kitabın, arıcılara, arıcı birliklerine ve kooperatiflerine, arıcılık malzeme imalatçılarına ve
pazarlayıcılarına, bal ve arı ürünleri pazarlayan sanayi işletmelerine, tüketicilere,
akademisyenlere, arıcılık ile ilgili politikalar oluşturan ve uygulayan kurumlar ile konuya
ilgi duyan herkese yararlı olacağını ümit ediyorum.
Bu kitabı daha fazla geliştirmek ve kitabın devamı için son sayfada belirtilen konuların
dışında nelerin eksik olduğunu lütfen paylaşın. “Bir ürün piyasaya çıktığında hiç eleştiri
almıyorsa geç kalmıştır.” prensibince sizlerden gelecek eleştiriler ve katkılar ile kitabın
ikinci basımında eksiklikleri ve hataları düzeltmeyi planlayarak bu eseri öncelikle
arıcılarımız için yazdığımı belirtmek istiyorum.
Kitabı bireysel olarak yolladığımız gibi kitaba birçok arıcı birliğinden ve arıcılık
malzemeleri satan işletmelerden ulaşabilirler.
5. Kitabın ilk bölümü olan “Arıcılık Sektörü” nde kimler yer almaktadır?
Türkiye’deki arıcılık sektörü paydaşları arıcılar, ana arı üreticileri, arıcı birlikleri ve
kooperatifleri, arıcılık malzemeleri işletmeleri, arı ürünlerine aracılık yapan tacirler ile arı
ürünleri pazarlayan işletmeler, kamu kurum ve kuruluşları, bankalar ve tarım kredi
kooperatifi, eğitim ve araştırma kurumları ve tüketiciler (müşteriler) olarak sayılabilir.
Arıcılık sektör paydaşlarını Türkiye özelinde tanımaya ve tanımlamaya çalıştık. Kitabın ilk
bölümünden bazı kısımları özetlersek,
 TÜİK 2016 yılı verilerine göre arıcılık yapan 84 bin işletme bulunmaktadır.
 Türkiye’de arıcıların ortalama yaşı 50 olup, 21 yıllık arıcılık deneyimine sahiptirler.
 Türkiye’de arıcıların yaklaşık %80’inin göçer arıcılık yaptığından söz edilebilir.
 Göçer arıcılar ortalama 1000 km yol kat edip, üç farklı noktada konaklama yaparak
yıllık faaliyetlerini tamamlamaktadırlar.
6. Gerek TV programlarında gerekse de sosyal medyada arıcılığın hiç duyulmamış
istatistikleri paylaşıyorsunuz ve farklı bir bakış açısı getirdiniz. Kitabın ikinci
bölümünde yer alan “Dünyada ve Türkiye’de Arıcılık” ile ilgili hangi bilgileri
aktarmak istersiniz?

Arıcılık istatistikleri, ülkelerdeki istatistik kurumları ile dünyada Gıda Tarım Örgütü (FAO)
tarafından raporlanmaktadır. Türkiye’de ilgili arıcılık istatistikleri kapsamında koloni sayısı
(arılı kovan adedi), bal ve bal mumu üretim miktarı, arı ürünlerinin (propolis hariç) ithalat ve
ihracat verilerine ulaşılabilmiştir. Arının diğer ürünleri olan polen, propolis ve arı sütü gibi
ürünlerin üretim miktarlarına ilişkin FAO’nun raporlaması mevcut olmayıp bu ürünlere ilişkin
istatistiklere ülkelerde gerçekleşen çeşitli bölgesel araştırmalar ile ulaşılabilir. Çarpıcı ve
önemli bazı istatistik verileri paylaşalım:

 Dünyada yaklaşık 83.4 milyon koloni varlığından 1.51 milyon ton bal üretilmiştir.
 Türkiye, 7.9 milyon koloni varlığı ve yıllık 106 bin ton bal üretimi ile dünyada
Çin’den sonra ikinci sıradadır.
 Birim alana (1 km 2 ) dünyada 0.5 kovan; Çin’e 1 kovan ve Türkiye’ye 9 kovan
düşmektedir.
 Dünyada ortalama kovan başı bal verimi 18 kg iken, Türkiye’de 13-14 kg olarak
hesaplanmıştır.
 Dünyada bal üretim lideri olan Çin’de ise kovan başı bal verimi 46 kg’dır.
 Türkiye’de birim alandan elde edilen bal üretim miktarı 140 kg olup; bu değer Çin’in
2.8, dünyanın ise 14 katıdır.
 Türkiye’nin bal üretim değeri yaklaşık 99 milyon $ olarak raporlanmıştır.
 Dünyada en ucuz balı 1.97 $ ile Çin, en pahalı balı ise 16 $ ile Yeni Zelanda ihraç
etmektedir.
 2016 yılı TÜİK güncel verilerine göre bal ihracat miktarımız 3623 ton ve ihracat geliri
15 milyon $ olmuştur.
7. Maliyet konusuna gelmek istiyorum. Sizce bal maliyetinde gözden kaçan unsurlar
nelerdir? Tavsiyeleriniz paylaşır mısınız?
Detaylarını ve hesaplama yöntemini kitapta bulacağınız sorunuza ilişkin yapılan gözlemler
sonucunda arıcıların bal maliyet hesaplamasında birçok unsuru göz ardı ettiği tespit edilmiştir.
Arıcıların göz ardı ettiği en önemli hesaplama amortisman hesaplamalarıdır. Amortisman
aşınma veya kullanım sonucu oluşan değer kaybıdır. Amortisman hesaplamalarında ise
arıcılık faaliyetinde kullanılan araç, arıcı kulübesi, alet-ekipman ve kovanlar
hesaplanmaktadır. Sabit masraf unsurlarından göz ardı edilen ikinci husus faiz
hesaplamalarıdır.

Türkiye’nin endemik zenginliğinin bir tezahürü olarak bal çeşitliliği oluşmuştur. Arıcılar
çiçek açma ve nektar akım dönemlerini takip ederek hareket etmektedirler.
Ülkemizde otuzun üzerinde bal çeşidi vardır. Çam, kekik, geven, narenciye, hayıt,
keçiboynuzu, orman gülü, kestane, meşe, püren, ayçiçeği, pamuk, üçgül, lavanta, okaliptüs ve
anason ilk akla gelenlerdir. Örneğin Muğlalı arıcılar Trakya’ya ayçiçeği balı üretimi için
giderler, sonrasında yörelerinde çam balı üretimi ile sezonu bitirirler. Bu arıcıların iki ayrı bal
çeşidi için ayrı ayrı maliyet hesaplaması yapmaları daha mantıklı olacaktır. Bunun yanında
dokuz ayrı lokasyona göç hareketi yapan ve birden çok sağım yapan arıcının genel bal maliyet
hesaplaması yapması daha kolaydır, ki bu arıcılık işletmeleri ürünlerini toptan düzeyde verme
eğilimindedirler. Son olarak az miktarda üretilen kestane balına yönelik ayrıca hesaplama
yapılması tavsiye edilir.
8. Kitapta en fazla ilgimi çeken hususa geliyorum: ARI ÜRÜNLERİ PAZARI VE
PAZARLAMASI. Kitabın en uzun bölümü. Arıcılarımızın pazarlama konusu aşikar.
Çok detaylı bir anlatımda bulunduğunuz bu bölümden bahseder misiniz?

Belirttiğiniz üzere kitabın en fazla önem verdiği kısmı pazarlama oluşturdu. Türkiye’de
arıcıların faaliyetlerinde en fazla sorun yaşadığı alan pazarlamadır. Biz son dört yılda yaklaşık
2000 arıcımıza “Arıcılara Pazarlama”, “Arı Ürünleri Pazarlaması” ve “Arıcılıkta Çok

Kazanmanın Yolları” konulu eğitim seminerleri verdik. Bu eğitim seminerlerimizi
kitabımızda yine anlaşılabilir bir dille anlatmaya çalıştık.
Şunu da belirtmek isterim ki, maalesef popüler olan bir konuda uzman olarak ortaya çıkan
insan sayısı bir anda artmaktadır. Bizler uzmanlık alanımız olan ekonomide aktarımlarımızı
özgün bilgi ve tecrübelerimize göre sunarken bilgi alt yapımız lisans, yüksek lisans ve doktora
eğitimimizdir. Bir kısım kişilerin ünvanlarını kullanarak çeşitli eğitim slaytları ile sektörde
uzmanlık alanları olmayan pazarlama konularında eğitim vermesini uygun bulmanın yanında
etik de bulmuyoruz. Herkes kendi işini yapsın. Daha önce sorduğumuz gibi Pazar ve
Pazarlama Araştırmasının farkını bilebilmekte midirler?
Soruya dönersek, bu kitabın okuyucusuna vermeyi planladığı net ekonomik mesajlardan biri
atılan taşın ürkütülen kurbağaya değmesinin gerekliliğidir.
Okuyucular için bazı hap diye tabir ettiğimiz altın tavsiyelerimiz:
 Üretici müşterisine “Neden onun ürününü tercih etmesi gerektiği” sorusu sorulmuş
gibi açıklayıcı bir bilgilendirme yapmalıdır.
 Pazarlama en az üretim kadar önemli olup birçok teknik husus ve ayrıntı içerir.
 Satış ile pazarlama arasında en net fark, satışın ancak ortada bir ürün olduğunda;
pazarlamanın ise ortada henüz ürün yokken başlamasıdır.
 Arıcıların temel problemi, ürünlerini istedikleri fiyata satamamalarıdır.
 Pazarlamanın temel bileşenleri, ürün, fiyat, dağıtım ve tanıtımdır.
 Ürünün olmadığı yerde diğer faaliyetlerin hayata geçebilmesi, hayal satmak anlamına
gelir.
 Üretim ve pazarlama bir dama oyunundan ziyade satranç oyunudur ve birkaç adım
ötesi düşünülmelidir.
 Tüketiciler malı değil, malın faydasını satın alır.
 Ambalaj, tüketicinin ürüne yaklaşmasını sağlayan ilk adımdır.
 Tüketicilerin ürün kalitesi ile ilgili herhangi bir yargıya sahip olmadıklarında,
değerlendirme yapmalarında başvurdukları ilk araç markadır.
 Arıcılık sektörünü var eden arılardan ziyade arıcılardır.
 Bal pazarlaması güven ilişkisine dayanmaktadır.
 Mevcut müşteriyi elde tutmak, yeni bir müşteriyi bulmaktan daha az maliyetlidir.
 Çok kaliteli bir ürün iyi ambalajlanmadığı takdirde tüketici tarafından beklenen değeri
görmeyebilir.
 Arıcıların kartvizitleri olmalıdır.
 Fazla ısrar tüketicide ürün hakkında şüphe uyandırabilmektedir.
 Başarılı bal pazarlama planında; yüksek kalitede bal üretimi, etkileyici ambalaj
dizaynı ve etiketler, etkili tanıtım çalışmaları, müşteriler üzerinde markaya güven
duygusu aşılama çalışmaları olmalıdır.
 Haber olmak reklam vermekten daha kıymetli ve maliyetsizdir.
 Sosyal medyanın aktif kullanılması, işletme veya şahıs hesabından arıcılık
faaliyetlerinin paylaşılması tüketiciye ulaşmada önemli etkenler arasındadır.
9. Son olarak eklemek istediğiniz hususları diğer bölümlere ilişkin çarpıcı birkaç
hususu belirtir misiniz?

Kitabımızda röportaj kapsamında değinmediğimiz “Fuar Pazarlaması”, “Temel Finansal Yönetim” ve
“ Tüketiciler için Arı Ürünleri” bölümleri de bulunmaktadır.
Detaylarına çok girmeden fuar hususunda şunu rahatlıkla söyleyebilirim. Arıcılık sektörü fuar
pazarlama anlayışında halen yolun başındadır. Ürünler işletmenin gözünden değil, müşterilerin bakış
açısıyla sergilenmelidir.
Yönetimin temeli planlamaya dayanmaktadır. Mevcut bilinmeden, planlama yapılamaz.
Kitabın son bölümünde tüketici yararına ve arıcıların bir kaynak göstermesine vesile olmak için arı
ürünleri anlatmaya çalıştık. Tüketiciye balın yapısından kaynaklı şekerlenmenin (kristallenme)
bir bozulma olmadığını anlattık. Yapılan çalışmalara göre tedavi edici günlük alınması
gereken bal alım miktarı, kişinin kilosu başına 1 gram kadardır. Polen, protein bakımından en
zengin arı ürünüdür.
Koordinatörlüğünü şahsımın üstlendiği arı sütü depolama çalışmasına (saklama koşullarına)
göre

10-HDA değerinde bir yılsonunda -18 ºC’de %11, +4 ºC’de ise %30 oranında bir değer
kaybı olmuştur.
Pazarlama eğitimlerimizde belirttiğimiz bir başka arıcıyı veya yöre ürününü kötüleyerek iyi arıcı
olunmaz mesajını yinelemek istemekteyim. Bunun yanında tüketici bilinçlendirme çalışmalarında ilk
görev arıcılara, arıcı birliklerine ve sonrasında kamu otoritesi ve üniversitelere düşmektedir. Bu
konularda ortak akıl toplantıları yapılarak mesele tüm taraflarca sahiplenilmelidir.

Dünyada kısmen yapılan veya yapılmayan arı ürünlerinin sağlık çalışmalarını ülkemiz ürünleri için de
yapmayı planladık. Bu yönde bir çalışma başlattık. “Türkiye Arı Ürünlerinde Probiyotik Bakteriler ve
Prebiyotik Etki Araştırması” çalışmamız için 150’nin üzerinde numuneyi geldi ve çalışmanın kapsamı
da genişledi.

İnşaallah hayırlı neticeler alırız. Çalışmamızın analizi tıp hekimi uzman mikrobiyolog
yapmaktadır. Özellikle apiterapide tıp hekimlerinin eksikliği yapılan çalışmalarda temel tıp bilgisinin
eksikliği sonuçlanmaktadır. İnsan hayatı gibi son derece özen gösterilmesi gereken tavsiyelerin tıbbi
temelli bilgiler ile desteklenmesi gerekmektedir.

Röportajımızı arıcılarımız için hazırladığımız e-ticaret platformu www.ARICIMDAN.com ile
noktalamak istiyorum. Balını pazarlamakta zorlanan, toptan düzeyde satarak yeterli geçimlik elde
edemeyen veya ilinin dışında Türkiye’nin dört bir yanında tanınmak isteyenlere çağrımızdır. Sitemize
üye olarak dört kişilik uzman ekibimizin profesyonel yardımına kavuşabilir ve
yaptığımız/yapacağımız kurumsal reklam ve tanıtım çalışmaları ile gelirlerini artırabilirler.