Sağlık Bakanı Recep Akdağ, doktorların ameliyatlarda hastadan talep ettikleri bıçak parası uygulaması için çok ağır cezası olduğunu söyledi. Akdağ’ın ardından sivil toplum kuruluşları da ‘bıçak parası’na tepki gösterdi. İstanbul Tabip Odası Başkanı Özdemir Akman, rüşvetle eş tuttuğu uygulamaya karşı müsamaha göstermeyeceklerini söyledi. Ancak Akman, bugüne kadar bıçak parası alıp da cezalandırılan bir doktorun dahi olmadığını ifade etti. Hasta ve Hasta Yakınları Derneği (HAYAD) ise uygulamanın son derece yaygın olduğunu vurguladı ve hastaların bu konudaki çaresizliğine dikkat çekti.

Prof. Dr. Özdemir Aktan (İstanbul Tabip Odası Başkanı):
RÜŞVETE EŞDEĞER
Bakan’ın yaptığı açıklamalarda ‘bıçak parası’ adındaki uygulamalarla üniversite hastanelerindeki uygulamaları birbirine karıştırmamak gerekiyor. Bu yanlışı Sayın Bakan mı yapıyor yoksa haberci arkadaşlar mı yapıyor bilemiyorum. Ama bu iki uygulamayı karıştırmak çok yanlış olur.

‘Bıçak parası’, tam gün devlet hastanelerinde veya üniversite hastanelerinde çalışan bir hekimin, verdiği hizmetin karşılığı olmayan, hak etmediği bir parayı alması anlamına gelen yasal olmayan bir uygulamadır ve suçtur. Bu uygulamanın yaygınlığını öne süremem açıkçası. Mutlaka böyle yasadışı uygulamaları yapan insanlar vardır, her meslekte olduğu gibi ama bunun yaygınlığı söz konusu değildir. Bıçak parasını, diğer devlet memurlarında olduğu gibi rüşvet almakla eşdeğer, ciddi bir suç olarak ele almak gerekiyor.

Bundan yirmi yıl öncesine kadar bıçak parasının yaygın bir uygulama olduğunu söyleyebilirim. Yirmi sene önce sistem öyle bir kurulmuştu ki hastalar bu uygulamanın normal olduğunu düşünüyorlardı. Ama yakın zaman içerisinde, en azından geçtiğimiz on seneden beri ‘bıçak parası’ almakla suçlanan bir hekimin mahkemeye verildiği ya da bu tür haberlerin basına yansıdığı olmuyor ya da bu çok nadir oluyor. Bunun suç olduğunu bugün herkes biliyor, bu nedenle bu tür uygulamaları yapan hekimler, basına da mahkemelere de mutlaka yansırdı.

ÇEKİNMEDEN BİZE GELİN
Bunun dışında hastaların ve hasta yakınlarının devam eden tedavinin olumsuz etkileneceğinden şüphe etmeleri nedeniyle bazı olaylar açığa çıkmıyor olabilir. Elbette bu teorik olarak doğrudur ancak uygulamanın yaygın olduğu anlamına gelmez. Biz Tabip Odası olarak böyle bir uygulamayla karşı kalan insanlarımızdan, hiç çekinmeden bize gelmelerini istiyoruz. Eğer bize bir hekimin yasal olmayan bir parayı aldığı iletilirse, o hekimin gözüne bakmayacağımızı açık olarak söylüyorum. Çünkü bıçak parası olarak istenen bu para yasal değildir ve rüşvetle eşanlamlıdır. Daha önce çok olmamakla birlikte bize yansıyan olaylarda bunu yapanlar şiddetle cezalandırılmıştır, yine cezalandırılır. Ama lütfen bunu, üniversitedeki uygulamalarla bir tutmayalım.

ÜNİVERSİTE HASTANELERİDEKİ SİSTEM
Üniversite hastanelerinde ayrı bir sistem yürümektedir. Üniversite hastanelerinde tam gün çalışan öğretim üyeleri özel hasta bakma, özel ameliyatlara girme gibi ayrı bir statüde çalışabiliyorlar. Burada hasta, belli bir hekimi seçmek isterse, benim ameliyatımı belli bir hekim yapsın derse, hastaneye bunun için bir fark ödüyor. Bu bütün üniversitelerimizin uyguladığı son derece yasal bir sistemdir. Bu paranın yüzde 55’i doğrudan hastane döner sermayesine yatar, hastane kendi payını kestikten sonra, paranın belli bir bölümü vergilendirilir ve öğretim üyesine verilir. Bu bıçak parası değildir, buna bıçak parası denmesi de ayıptır. Bu hastanın, hekim seçme özgürlüğü olarak tanımlanan ve de yasalarla son derece net bir şekilde ortaya koyulmuş ve yıllardır uygulanan bir sistemdir. Burada önemli olan bir konu daha var. Şu anda üniversite hastanelerinin birçoğu bu şekilde ayakta duruyor. Çünkü ödeneklerde kısıntılar o kadar had safhaya vardı ki üniversite hastanelerinin nakit girdisi çok azaldı. Bu nedenle yapılan bu uygulama hastanelerin ayakta durabilmesine ciddi bir katkı sağlıyor. Bunu bıçak parası ile aynı kefeye koymak büyük bir haksızlıktır.

EĞİTİMİ AKSATMAZ
Buna ek olarak, üniversitedeki hocalarımızın hasta kabulü ya da ameliyatlara girmesini, eğitimi aksatan bir uygulama olarak sunmak da doğru değildir. Son düzenlemelerle, bu tür uygulamaların saat 14.00’ten sonra yapılması öngörülüyor. Dolayısıyla özel ameliyatlar da aynı şekilde hasta bakma ve muayeneleri saat 14.00’ten sonra yapılıyor. Dolayısıyla bunun eğitimi olumsuz etkilemesi diye bir şey söz konusu değildir. Saat 14.00’e kadar tüm öğretim üyeleri görevlerini yapıyorlar.

Kemal Yılmaz (Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası Genel Sekreteri):
GAYRİ AHLAKİ VE ÇOK YAYGIN
Gerek biz, gerekse de Tabipler Birliği, ‘bıçak parası’ uygulamalarının gayri ahlaki ve gayri insani olduğunu üyelerimize sürekli söylüyoruz. Sağlık çalışanlarının mevcut gelirleri, aldıkları ücretler emeklerinin karşılığı değilse de elbette bunun yolu bu değildir. Bu konuda bize de zaman zaman şikayetler geliyor. Bu konuda tutulmuş net bir istatistik yok ama genel olarak yaygın bir uygulama olduğunu söyleyebilirim. Yine de tüm sağlık çalışanlarının bunu yaptığını söylemek doğru olmaz, bunu yapanların sayısı sınırlıdır. Sağlık Bakanı’nın yaptığı son açıklama genel olarak doğru bir açıklamadır ama üslubu tehdit eder bir tarzda da olmamalıydı. Sosyal güvenceyle, sağlık güvencesiyle önüne geçilecek bir sorun bu.

ŞİKAYETTEN ÇEKİNİYORLAR
Halk, bu konuda kendilerine yapılanlarla ilgili genellikle şikayette bulunmuyor. Bunları sohbet aralarında konuşuyorlar ya da isimlerini verilmemek koşuluyla anlatıyorlar çünkü hastaları halen hastanede olduğu için başına kötü bir şey gelmesinden ya da mevcut ilginin tersine dönmesinden endişe ediyorlar. Bu koşullarda da zaten onlardan bu beklenmemelidir. Bazı durumlarda da daha iyi ya da öncelikli tedavi görmek adına hastaların kendileri çalışanları buna teşvik ediyorlar. Sorumlulukta bunların da payı var.

Hastaların elbette istenen ‘bıçak parası’nı vermemeleri gerekir. İnsanların eğer sosyal güvenceleri varsa artı bir para ödememeleri gerekir. Eğer böyle bir para isteniyorsa bunu bizlerle, Tabipler Odası’yla, hastane idaresiyle ve hastaneyle ilgili görevlilerle paylaşmaları gerekiyor. Ama ne yazık ki bu gayri resmi yollardan olduğu için bunu tespit etmek de güç.

HASTA İLE HEKİM ARASINA HASTANE GİRMELİ
Bu tür uygulamaların önüne geçilebilmesi için hasta ve hasta sahibi ile müdahale yapan hekimin mümkün olduğunca az karşılaşması gerekir. Hastane idaresi bunu takip edebilir, ameliyatlar doğrudan hastane idaresi tarafından düzenlenir, tanzim edilir. Bir de bildiğimiz, hastaneler muayenehanelere yönlendiriyor. Bu konuda işbirliği içinde sendikalar, diğer meslek örgütleri yeteri kadar olursa bu işin önüne geçilebilir.

Son olarak şunu da söylemek istiyorum. Biz de Tabipler Birliği de bu konuda son derece hassasız. Her türlü yaptırımları kendi içimizde yaparız. Bunun dışında hasta ve hasta yakınlarının da bilinçlendirilmeleri gerekiyor. Bu durum temel nedenlerinden biri de onların yeteri kadar bilgi sahibi olamaması ve haklarının bilincinde olmamalarıdır. Dolayısıyla da hastaların ve hasta yakınlarının iyi bir eğitimden ve bilinçlendirme çalışmasından geçirilmeleri gerekiyor. Yeteri kadar uyarıcı önlemlerin alınması gerekiyor.

Leyla Ezgi (Hasta ve Hasta Yakınları Derneği Başkanı):
ZORUNLULUK GİBİ DÜŞÜNENLER VAR
Bıçak parası konusunda tutulmuş veri yok ama gelen şikayetlerin sayısı çok fazla. Hatta artık bir zorunluluk olduğunu düşünen ya da bunun yasal olmadığını bilmeyen insanların çoğunlukta olduğunu söyleyebilirim. Ayrıca hastalar ve yakınları o kadar çaresiz durumdalar ve hekime muhtaçlar ki, bunu zaten ses çıkarmadan yapıyorlar. Yapmamaları da gerekiyor çünkü bu parayı ödemek zorunda kalıyorlar.

HASTALAR SESSİZ KALMAYI SEÇİYOR
İnsanlar öyle kolay kolay bu konuda şikayet etmezler. Çünkü şikayet etseler de bunu ispat etmek çok zor. Verdikleri paranın seri numarasını alıp, o seri numaralı paranın hekimin cebinde yakalanması ya da yanlarında yakını olmayan bir şahit olması durumunda ispat edilebiliyor. Bu tür zorlukları var. Hasta yakınları da hastalarını iyileştirmek adına bu parayı veriyorlar ve de seslerini çıkarmıyorlar. Aksi takdirde hekimler hastalara dokunmuyor. Bu nedenle de sessiz kalmayı yeğliyorlar.

DEV SAĞLIK SORUNLARINDA TEFERRUAT KALIYOR
‘Bıçak parası’ elbette önüne geçilmesi gereken bir uygulama ancak Türkiye’de sağlık hizmetlerinde o kadar çok ve büyük sorunlar yaşanıyor ki, bu gibi uygulamalar ya da hasta haklarına yönelik ihlaller küçük teferruatlar olarak kalıyor.
NTV