Londra’da 25 Ekim’de başlayacak olan serginin adı “Bizantium 330-1453”. Londra Kraliyet Sanat Akademisi ve Atina'daki Benaki Müzesi bu sergiyi ortaklaşa düzenliyor. Sergi Bizans'ın 1000 yılı aşan tarihini gözler önüne serecek.

Kraliyet Akademisi Genel Müdürü Charles Saumarez Smith, serginin amacının Bizans'taki sanat üretiminin farklı safhalarını bir arada gösterebilmek olduğunu söyledi.

BİZANS Bizans İmparatorluğu, en geniş haline İmparator Jüstinyen zamanında 6. yüzyılda ulaşmıştı. Bugünkü İtalya, Balkanlar, Yunanistan, Türkiye, Doğu Akdeniz ve Kuzey Afrika ile İspanya'nın güneyine kadar uzanan topraklarında büyük ölçüde Yunanca konuşulmaktaydı. Bizantium aslında bu imparatorluğun başkentinin Latince adı. Daha sonra ise aynen Roma'da olduğu gibi, imparatorluk başkentinin ismi ile anılır olmuş. Bizantium 330-1453 sergisi, Bizans İmparatorluğu'ndaki sanatsal üretimi anlatmayı hedefliyor.

Charles Smith, Konstantinopolis'in İstanbul'a dönüşmesi ile sona eren bir dönemi anlatan bu serginin, bazı kesimlerce provakatif bulunursa şaşıracağını söyledi ve şunları ekledi:

“Tarihin günümüze dair çok güçlü çağrışımları olabileceğini biliyorum. Ancak gerçekte gördüğünüz şey tüm bir Bizans İmparatorluğu dönemi boyunca süren, İslam ve Hıristiyanlık arasındaki karmaşık bir etkileşim sürecidir.”

“Bizans, AB gibi”

Londra Courtauld Sanat Enstitüsünden Profesör Robin Cormack, Yunanistan Volos Tesali Üniversitesi’nden Mariya Vasilaki ile beraber bu serginin eş küratörü.

Cormack BBC’ye yaptığı açıklamada, “Günümüzdeki Avrupa Birliği olgusu, fazlasıyla Bizans'a dayanıyor. Sanıyorum bunu Bizantium sergisinde göreceğiz. Onun sistemi ve yapısı da, bizim bugünkü Avrupa Birliği'nden aşina olduğumuz şeyler” dedi.

Sergilenecek olan eserlerin çoğunun bir daha böylesi bir seyahate çıkamayacaklarını düşündüğünü söyleyen Cormack, “Galiba bu tüm bir Bizantium'u bir arada görmek için son şansımız olacak” dedi.

Türkiye'den eser yok

Serginin diğer küratörü olan Atina'daki Benaki Müzesi ve Tesali Üniversitesi'nden Bizans Sanatı uzmanı Profesör Mariya Vasilaki, sergide pek çok değişik ülkeden eserler bulunacağını söyledi.

Bu ülkeler ise İngiltere, Fransa, İtalya, Yunanistan, Ukrayna ve Rusya gibi geniş bir coğrafyaya yayılıyor. Ancak sergide Türkiye’den hiçbir eser yer almayacak.

BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Profesör Mariya Vasilaki, sergide Türkiye’den de eserlerin yer alması için çok çaba gösterdiklerini söyledi.

“Bunu yapmak için çok çalıştık. Öncelikle İstanbul'daki Arkeoloji Müzelerinin müdürü Dr. İsmail Karamut ile görüştük. Kendisi Londra'ya bizimle görüşmeye geldi. Biz de istediğimiz objelerin bir listesini kendisine verdik. Tüm resmi yazışmaları da yaptık. Sonra ise akademinin karşılaması çok zor olan büyük bir mali tablo ile karşılaştık. Örneğin bir yetkilinin bu eserlere eşlik etmesi ve sergi boyunca Londra'da kalması gerekiyordu. Bunun da Türk yasalarından kaynaklanan bir durum olduğunu söylediler. Bu 5 ay sürecek olan bir sergi. Bu da bütçeye eklemesi kolay olmayan bir şeydi."

Mariya Vasilaki, Türkiye'nin Londra ve Atina büyükelçileri ve Yunanistan'ın Ankara büyükelçisi ile temasa geçtiklerini ama bir sonuç alamadıklarını belirtti:

"Artık zaman da daralmıştı ve Kraliyet Akademisi'nin de bir karar vermesi gerekiyordu. Sonunda maalesef, Türkiye'yi bu sergide yer alan ülkeler arasına ekleyemedik.”

Türkiye'den istenen eserler

Vasilaki hazırladıkları listede çoğunlukla İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde bulunan objelerin yer aldığını söyledi.

Bu eserler arasında Aya Polyektus kilisesinden bir dizi mermer ikona, Aya Eudokia'nın mermer ikonası, Sarıgüzel Lahidi gibi parçalar da vardı.

Maria Vasilaki ve arkadaşları, bu listeye İstanbul Arkeoloji Müzesi'nden toplam 18, Antalya Müzesinden ise bir eseri, 6. yüzyıla ait bir tütsülüğü eklemişler.

Ancak Türkiye'den hiçbir eser (son anda bir değişiklik olmazsa) Londra'daki Bizans Sergisi'nde "finansal nedenlerle" yer almayacak.

Aslında sergiye Yunanistan merkezli 3 büyük vakıf sponsor olmuş durumda.

"Biz onaylamıştık"

Vasilaki'nin görüştüğünü söylediği İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü İsmail Karamut ise BBC Türkçe’ye yaptığı açıklamada bu görüşme sürecini doğruladı.

Karamut, Londra’da Kraliyet Akademisi yetkilileri ile görüştüklerini ve istenen eserlerin yaklaşık yarısının sergiye katılması için Ankara’ya olumlu görüş bildirdiklerini söyledi.

Karamut, bundan sonraki aşamalardan ise haberi olmadığını belirtti.

İsmail Karamut, bu tür sergilerde tüm masrafların, sergiyi düzenleyenler tarafından ödendiğini söyledi.

Sergide yer alacak eserler

TÜRKİYE'DEN İSTENENLER İstanbul Arkeoloji Müzesi Kalenderhane Camii'nden Tapınak sunuşu mozayiği "Stuma" ayin tabağı, 37 cm çapında Aya Eudokia tasvirli mermer ikona Sarıgüzel Lahidi Fransisken papazlar tasvirli fresk parçası, Kalenderhane Camii, 13. yüzyıl ortası İmparator Arkadyus'un mermer büstü Bakire Odegetria tasvirli mermer kabartma Bir din adamı ya da filozofun büstü Bir Evanjelistin büstü Bir lahit parçası, Kudüs'ün Girişi (Aya Polyektus Kilisesi) Tavuskuşu biçiminde duvar oyması, 6. yüzyıl (Üç adet) (Aya Polyektus Kilisesi) İsa büstlü mermer ikona (Aya Polyektus Kilisesi) Meryem ve İsa büstlü mermer ikona, 6. yüzyıl (Aya Polyektus Kilisesi) Bir havarinin büstü, mermer ikona, 6. yüzyıl (Üç adet) Antalya Arkeoloji Müzesi Altıncı yüzyıl buhurdanlık

Londra'daki Bizantium sergisi, MS 330 yılında Roma İmparatoru Konstantin'in Konstantinopolis'i kurması ile başlayacak, 1453'te Osmanlı Sultanı 2. Mehmet'in şehri alması ile son bulacak.

Sergide aralarında ikonalar, müstakil duvar resimleri, mikro mozaikler, fildişi ve mineli eşyalar ile altın ve gümüş işçiliğinin örneklerinin de yer aldığı yaklaşık 300 obje yer alacak.

Bazı parçalar ise bu sergide ilk kez halkın önüne çıkacak.

Bizantium 330-1453 sergisinde New York Metropolitan müzesinden ödünç alınan ve MS 500-550 yıllarına ait Antakya Kadehi de yer alacak.

1911 yılında bulunan el yapımı ve gümüş işli bu eserin önceleri, kutsal kase yani İsa'nın son akşam yemeğinde kullandığı kap olduğu düşünülüyordu.

Venedik'teki San Marco hazinesinden Londra Kraliyet Akademisi'ne ödünç verilen eserler arasında ise 10 veya 11. yüzyıla ait çok ince işlemeli Patrikler Kadehi de yer alıyor.

Sergide öne çıkacak eserler arasında Yunanistan'ın Kastorya kentindeki Bizans müzesinden ödünç alınan 12. yüzyıla ait iki taraflı bir madalyon şeklindeki Bakire Meryem ve İsa ikonası ile Kederli Adam ikonası da var.

Ayrıca Fransa'nın Troyes kentindeki katedralden, üzerinde av sahneleri ve ata binmiş insan tasvirleri olan, imparatorluğun 10. veya 11. yüzyılına ait fildişi mücevher kutusu ve Paris'teki Ulusal Kütüphane'den ödünç alınan 1100-1150 yıllarına ait el yazması keşiş vaazları da sergide yer alan eserler arasında.

Serginin başlangıcı

Londra'daki Kraliyet Akademisi'nde 25 Ekim'de başlayacak olan Bizans Sergisi, beş ay sürecek ve Mart 2009'a kadar devam edecek.

Bu, İngiltere'de Bizans sanatına dair son 50 yıldır düzenlenen ilk büyük sergi olacak.

Sergiye katılacak eserlerden bazılarını, aşağıdaki linki tıklayarak görebilirsiniz.

Fotoğraf galerisi

BBC