Gürcistan’da sigara paketi içinde 18 gram zenginleştirilmiş uranyumun yakalanması, nükleer madde kaçakçılığında dikkatleri Türkiye çevirdi. Gürcistan’daki son operasyon, uranyum karaborsasının Türkiye’de olduğu yorumlarına neden oldu. Peki bu yorum doğru muydu? Haber arşivlerinde kısa bir gezintide Türkiye’de zaman zaman küçük de olsa ‘nükleer madde kaçakçılığı’na dair yapılmış operasyon haberlerine rastlamak mümkün. Ancak Türkiye’deki durumunu anlamak için’ nükleer madde kaçakçılığıyla mücadeleden sorumlu Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele (KOM) Daire Başkanlığı’nın 1993’ten 2009’a kadar yapılan operasyonları, ele geçirilen malzemeleri kaydettiği raporlarına bakmak şart. 

Radikal bu raporları inceledi. Sonuç: ‘Türkiye’de nükleer madde kaçakçılığı resmi rakamlara göre neredeyse şehir efsanesi. Operasyonlarda ele geçirilen malzemeler ya sahte ya da doğada bulunabilecek kadar.’ Raporlara göre nükleer madde kaçakçılığı Türkiye’de Türk usulü dolandırıcılığa dönüşmüş durumda. 

112 operasyon yapıldı 
‘Türkiye’deki nükleer manzarayı’ resmi olarak görmek üzerine KOM Daire Başkanlığı’nın 1993’ten günümüze kadar uzanan raporlarından özet saptamalar şöyle:
Dünya, nükleer madde kaçakçılığıyla SSCB’nin dağılmasıyla tanıştı. SSCB dağılınca bir gramı bile binlerce dolar eden bu maddeler, kaçak yollardan dünyaya dağılmaya başladı. Türkiye’de ilk nükleer madde kaçakçılığı olayı da SSCB dağıldıktan sonra, 1993’te görüldü. KOM Dairesi’nin verilerine göre; 1993’ten 2006 yılına kadar, yani toplam 14 yıllık süreçte toplam 112 nükleer, radyoaktif, kimyasal ve biyolojik madde kaçakçılığı olayı yaşandı. 

13’ü nükleer ama.. 
Ancak bu olaylardan sadece 13’ünde ele geçirilen maddelerin nükleer ve radyoaktif olduğu belirlendi. Ancak bunların da ya işlenmemiş ya da düşük veya hafif zenginleştirilmiş, tüketilmiş maddeler olduğu tespit edildi. Yani nükleer bomba yapımına uygun değildi. 

99 olay dolandırıcılık 
Diğer 99 olayda yakalan maddelerin ise dolandırıcılık amacıyla nükleer, radyoaktif, kimyasal ve biyolojik süsü verilmiş maddeler olduğu anlaşıldı. 1993’ten 2006 yılına kadar 17 bin 142,1 gram uranyum, 2,91 gram ve 1 tüp amerisyum, 4 tüp sezyum ve beş parça halinde bin 856,67 gram skandinyum yakalandı.
2007 ve 2008’de Türkiye’de hiç nükleer madde kaçakçılığı görülmedi. 2009’da kayıtlara geçen 6 kaçakçılık olayına konu olan maddelerin sanayide kullanılan selenyum, bakır iyodür ve cıva olduğu anlaşıldı. 

Hesaplaşmalar yaşandı 
KOM Dairesi’nin hazırladığı son raporda şu yorum yapıldı: “(Veriler) Tehlikeli maddeler açısından ülkemizin, ‘arz ve talep’ konusunda ‘hedef veya kaynak ülke’ olmadığını teyit etmektedir. Ancak ülkemizde yürütülen soruşturmalarda nükleer ve radyoaktif madde olduğu iddiasıyla veya dolandırıcılık kastıyla birtakım maddelerin üçüncü şahıslara pazarlanmaya çalışıldığı olaylarla sıkça karşılaşılmaktadır. Olayların genelinde; endüstriyel alanda kullanılan selenyum ve osmiyumun yanı sıra yılan zehiri veya kırmızı civa olduğu iddia edilen bazı maddelerin pazarlanmaya çalışıldığı görülmektedir.” 

KOM raporunda, dolandırıcılığa konu olan sözde nükleer madde kaçakçılığına ilişkin de şu tespitler yapıldı: “Maddeleri pazarlamaya çalışan şahısların ve alıcıların çoğu ellerindeki maddeler konusunda bilgisiz veya yanlış bilgiye sahip. Maddeler milyon dolarla ifade edilen çok yüksek fiyatlarla, dolandırıcılık maksatlı olarak satılmaya çalışılıyor. Pazarlanmaya çalışılan maddelerin, beyan edilen nitelik ve özelliklerde olmadığı anlaşılınca hesaplaşmaların yaşandığı görüldü.” 

İçindekiler 
KOM raporuna göre dolandırıcılık maksatlı suçların genelinde selenyum, osmiyum gibi endütriyel alanda kullanılan maddeler, yılan zehiri veya kırmızı civa oldukları iddia edilen bir takım maddelerin pazarlanmaya çalışıldığı belirlendi. Bu maddelerin ilgili kurumlardan alınan analiz raporlarında kırmızı civanın bazı olaylarda civaoksit, bazı olaylarda da civa iyodu olduğu, yılan zehirinin ise havadaki zehirli gazların tespiti için kullanılan gösterge bileşikleri ihtiva ettiği tespit edildi.


Zenginleştirmede kritik sınır: 20
İTÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Beril Tuğrul: Nükleer güvenlikte uranyumu taşımak sorun değil; eğer reaktörden çıkmamışsa, kullanılmamışsa... Kurşun kapta taşınması mümkün. Uranyum kaçakçılığı ise uyuşturucu madde kaçakçılığı benzeri kaçakçılık yöntemleriyle yapılıyor. Bu karaborsa bir olay. Yasal olarak ülkeler arasındaki taşımalarda daha çok denizyolu tercih edilir. 

İTÜ Enerji Enstitüsü ve Nükleer Araştırmalar Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Atilla Özgener: Şu andaki terminolojiye göre yüzde 20’nin altında ‘uranyum 235 izotopu’ içeren uranyuma ‘az zenginleştirilmiş uranyum’, üzerindekine ise ‘çok zenginleştirilmiş uranyum’ deniliyor. Bugün elektrik enerjisi üreten güç reaktörlerinde kullanılan zenginleştirme maksimum yüzde 5 civarında. Buna karşın tıbbi amaçlı izotop üretme gibi araştırma reaktörlerinde yüzde 20’ler seviyesine kadar çıkıyor. 

İTÜ’deki araştırma reaktöründe yüzde 20 gibi bir zenginleştirmeye sahiptir. Yüzde 20 kritik bir sınır. Yüzde 20’nin üzerinde uranyumla atom silahı yapma imkânı var. Ancak gerçekte atom bombasında kullanılan uranyumun zenginleştirilmesi yüzde 90’nın üzerinde. Fakat teorik olarak diyelim ki bir terörist grubu yüzde 20 ile çok kaba olmak kaydıyla bir silah yapması olasıdır.RADİKAL-15/11/2010