Art arda iki çeyrek daralan Türkiye resmen resesyona girdi. Ancak küçülmede en kötüyü yaşadığımızı belirten uzmanlar hükümetin uygulamaya koyduğu teşvik paketlerinin sonuçlarının, ilerleyen günlerde verilere olumlu etki yapacağını bu yüzden 2. çeyrekte gelecek rakamların toparlanacağını söyledi

Türkiye ekonomisi 2009 yılının ilk çeyreğinde ekonomik krizin etkisiyle tarihi bir küçülme yaşadı... 27 çeyreklik büyüme istikrarının ardından 2008'in son çeyreğinde büyümede frene basarak yüzde 6.2 daralma yaşayan Türkiye, 2009 yılının ilk çeyreğinde yüzde 13.8 küçüldü. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, bu oran 1945'deki yıllık bazlı  yüzde 15.3'lük daralmadan sonra Türkiye tarihinin en yüksek orandaki küçülmesi oldu. Yüzde 13.8'lik rakam ayrıca  tarihin en yüksek çeyrek bazlı daralması oldu. Ekonomi en son 2001 yılının son çeyreğinde yüzde 9.85 ile çeyrek bazda rekor daralmıştı. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) yılın ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla yüzde 13.8 azalarak 24 milyar 518 milyon TL'den 21 milyar 145 milyon TL'ye inerken, cari fiyatlarla GSYH yüzde 2.2 azalarak 215 milyar 846 milyon TL'den 210 milyar 997 milyon TL'ye geriledi. Dolar bazında cari fiyatlarla GSYH yüzde 29 azalarak 180 milyar 19 milyon dolardan 127 milyar 812 milyon dolara düştü.

Türkiye artık teknik olarak resesyonda

TÜRKİYE ekonomisi 2009 yılının son çeyreğinde de yüzde 6.2 küçülmüştü. Böylece iki dönem üstüste küçülme yaşayan Türkiye ekonomisi, Avrupa'da kabul edildiği biçimiyle teknik olarak resesyona girmiş oldu. Ekonomi 2001 krizinin ardından yıllık bazda yüzde 5.7 küçüldükten sonra 2008 son çeyreğe kadar kesintisiz olarak büyümeye devam etmişti. 2008 ilk çeyrekte yüzde 7.3, ikinci çeyrekte yüzde 2.8, üçüncü çeyrekte yüzde 1.2 büyüyen ekonomi, bu büyümede gerileme trendinin ardından son çeyreği yüzde 6.2 küçülme ile kapatmış, 2008'de yıllık büyüme de yüzde 1.1'de kalmıştı.

Kişi başı gelir 9 bin 642 $
YENİLENMİŞ nüfus istatistikleri ve milli gelir hesapları ile 10 bin doları aşan kişi başı gelir ilk çeyrek itibarıyla bu sınırın altına indi. İlk çeyrek itibarıyla cari fiyatlarla yıllık GSYH 689 milyar 584 milyon dolar olurken, kişi başı gelir de 9 bin 642 dolar oldu. TÜİK verilerinden yapılan hesaplamalara göre, ilk çeyrek itibarıyla cari fiyatlarla yıllık GSYH TL bazında 1 trilyon 36 milyar 295 milyon TL, dolar bazında ise 689 milyar 584 milyon dolar oldu. Böylece 2008 yılsonu itibarıyla Türkiye nüfusu baz alındığında ilk çeyrek itibarıyla kişi başına gelir TL bazında 14 bin 490 TL, dolar bazında ise 9 bin 642 dolar olarak belirlendi.

Özel yatırımlar % 29.7 geriledi
KRİZİN daralma üzerindeki en ağır etkilerinden biri yatırımlarda görüldü. Toplam yatırımlarda yüzde 29.7'lik daralma yaşandı. Kamudaki yatırımlarda yüzde 24.6'lık artışa karşın özel sektör yatırımları yüzde 35.8'le keskin bir düşüş yaşadı. Bu yılın tamamında ekonomide yüzde 4 büyüme öngörülmüştü ancak bu rakam daha sonra yüzde 3.6 küçülme olarak revize edilmişti. Bunun da yeniden revize edilmesi bekleniyor.

Türkiye en çok daralan 3. Ülke
İLK üç ayda 6 ülkede çift haneli daralma meydana geldi. Krizin en çok etkilediği ülke Letonya oldu. Son dönemde kur krizi de yaşayan Letonya ilk çeyrekte yüzde 18 oranında daraldı. Onu yüzde 15.1'lik küçülmeyle Estonya izledi. Türkiye 'en çok daralan ülkeler' sıralamasında yüzde 13.8'le üçüncü sırada yer aldı. Yılın ilk çeyreğinde Litvanya yüzde 13.6, Tayvan yüzde 10.2, Singapur yüzde 10.1 daraldı.

Tüketim yüzde 9.2 azaldı
KRİZİN talebi etkilemesi nedeniyle tüketimdeki daralma ilk çeyrekte artarak devam etti. Geçen yılın son çeyreğinde yüzde 4.6 azalan tüketim, yılın ilk üç ayında yüzde 9.2'lik düşüş kaydetti.

Dolar bazında cari fiyatlarla küçülme % 29
2009 ilk çeyrekte geçen yılın aynı dönemine sabit fiyatlarla yüzde 13.8 küçülen GSYH 24 milyar 518 milyon TL'den 21 milyar 145 milyon TL’ye indi. Cari fiyatlarla GSYH yüzde 2.2 azalarak 215 milyar 846 milyon TL'den 210 milyar 997 milyon TL'ye geriledi. Dolar bazında cari fiyatlarla GSYH yüzde 29 azalarak 180 milyar 19 milyon dolardan 127 milyar 812 milyon dolara düştü.

Krizden az etkilendik iddiasını ciddiye alma imkanı var mı?
CHP Genel Başkanı Deniz Baykal, dün açıklanan büyüme hızı rakamlarının 'ülkedeki ekonomik durumla ilgili acı gerçeği ortaya koyduğunu' savunarak, 'Türkiye'nin 2009 yılının ilk üç ayındaki küçülme oranı, daralma oranı, tarihi bir rekor düzeyindedir' dedi. Partisinin TBMM grup toplantısında yaptığı konuşmada gündemdeki konulara ilişkin değerlendirmelerde bulunan Baykal, 'Bu küçülme oranı çok yüksek bir orandır. Bu oran, 2001 yılında yaşanan daralmadan daha yüksektir. Yani Türkiye'nin yaşadığı en büyük krizlerden biri olan 2001 yılıyla mukayese edildiği zaman bunun çok daha yüksek bir daralmayı ortaya koyduğuna tanık oluyoruz. Bir tarihi rekor konumundadır' diye konuştu. Diğer ülkelerdeki ekonomik rakamlardan da örnek veren Baykal, bu rakamların Türkiye'nin küresel krizden en fazla etkilenen ülkelerin başında geldiğini ortaya koyduğunu ifade etti. Baykal, büyüme oranının krizin etkilerini en iyi gösteren rakam olduğunu belirterek, '(Türkiye bu krizden en az etkilendi) iddiasını ciddiye almanın imkanı var mı?' diye sordu.

Bu rakam marta ait, artık çıkış verileri gelecek
SANAYİ ve Ticaret Bakanı Nihat Ergün, ilk çeyreğe ait büyüme rakamlarına ilişkin, 'Yüzde 13.8'lik rakam Türkiye'de krizin etkilerinin en çok hissedildiği döneme ait rakamlardır. Ama marttan itibaren çıkışın başladığını önümüzdeki veriler bize göstermektedir' şeklinde konuştu. İstanbul Ticaret Odası (İTO) haziran ayı meclis toplantısında yaptığı konuşmada, Türkiye'nin küresel ekonomilere entegre bir ülke olduğunu belirterek, krizlerden etkilenmesinin kaçınılmaz olduğunu söyledi. Ergün, 'Türkiye olarak bu süreci bir miktar üretim, bir miktar istihdam, bir miktar da ihracat kaybı ile geride bırakacağımıza inanıyorum' diye konuştu. (İSO) Yönetim Kurulu Başkanı Tanıl Küçük, 'İlk çeyrek verileri, mali kuruluşlar büyürken, sanayi başta olmak üzere, reel sektörde, iç talepte ve yatırımlarda rekor düzeyde olumsuzluklar yaşandığını ortaya koymuştur' dedi.

Kriz bizi teğet geçmedi tam da damardan girdi
TÜRKİYE Partisi Genel Başkanı Abdüllatif Şener, tarihi küçülme rakamları hakkında karamsar yorumda bulundu. Türkiye'de 13 milyon insanın yoksulluk sınırının altında yaşadığını söyleyen Şener ilk çeyrekteki yüzde 13.8'lik daralmayı hatırlattı. Savaş ve kriz dönemlerinde dahi Türkiye'nin böyle bir küçülme yaşamadığını belir- ten Şener şöyle devam etti: Türkiye, krizin damardan girdiği tek ülke oldu. Hükümet 2007 seçimlerinden bugüne kadar, 'Şunu yaptık, iyi yaptık' diyebileceği tek bir şeyin bulunmuyor. Hükümetin bir an önce sorunlara eğilmesini istiyoruz' diye konuştu.

Tünelin sonu karanlık
Bir gazetecinin, Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz'ın ekonomik krizle ilgili 'Tünelin içine girdik. Tünel karanlıktı. Öbür tarafa doğru bir ışık göründü' dediğini hatırlatması üzerine, 'Ben gün ışığı olduğunu da düşünmüyorum, kamyon olduğunu da düşünmüyorum. Tünelin ucundan gözüken ışık, bir trenin ışığına benziyor' değerlendirmesinde bulundu.

ASO: En kötüsü geride kaldı
ANKARA Sanayi Odası Başkanı Nurettin Özdebir: Bu rakamların işaretleri geçen yılın son çeyreğinde başlamıştı. Tedbirlerin alınmasındaki gecikmeden dolayı bunu yaşadık. Burada ticaretin durduğunu görüyoruz. Yarın üçüncü çeyreğe başlayacağız. İkinci çeyrek rakamlarının açıklanmasının gecikmesi de doğru değil. Biz bunları yaşıyoruz. Yaşadıklarımızı anlattığımız zaman doğru mu söylüyorlar diye rahatsızlıklarını görüyoruz ama rakamlar ortada. İkinci çeyrekte alınan tedbirlerin etkisini göreceğiz, KDV, ÖTV indirimlerinin etkisini göreceğiz. Desteklenen sektörlerde iyi imkanlar yakalandı.

Hükümet olarak kriz yönetimini çok iyi uyguladık
DÜNYANIN en saygın otoritelerinin krizden en hızlı ve hafif hasarla çıkacak az sayıdaki ülke arasında Türkiye'yi gösterdiğini belirten Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, 'Bizim de tespitlerimiz bu yöndedir. Bunu güzel bir haber olarak müjdelemek istiyorum' dedi. Ulusa Sesleniş programında konuşan Erdoğan şunları söyledi: Türkiye zorlukları aşma konusunda önemli eşikleri atlamış, tünelin ucunda ışığı bütün parlaklığıyla görmüş durumdadır, bu bizim için büyük bir sevinç ve mutluluk kaynağıdır.

Adımların meyvesini alıyoruz
Yine sevindirici olan bir başka husus da yaşanan büyük global krizin dünyadaki etkilerinin de yavaş yavaş hafiflemeye başladığını görmek olmuştur. Hükümet olarak bu krizin başladığı ilk günden bugüne iyi bir kriz yönetimi uyguladığımız kanaatini taşıyorum. Nitekim son günlerde bazı uluslararası değerlendirme kuruluşlarının yaptıkları açıklamalar da bu kanaatimizi teyit etmektedir. Krizin ilk işaretlerinin ortaya çıkmasıyla birlikte tedbirlerimizi almaya başladık, birçok önemli adım attık, 70 ayrı uygulama başlattık, bugün de bu atılan adımların meyvesini alıyoruz. Ama asla rehavete de kapılmıyoruz, krizin her aşamasını yakından takip ediyor, her aşamada yapmamız gerekenleri gecikmeden yapıyoruz.

En büyük küçülmeyi ticaret sektörü yaşadı
 2008 2009
Sektör İlk Çeyrek İlk Çeyrek
l Tarım 8.1 -3.0
l Balıkçılık 4,7 2.0
l Madencilik 8.4 -13.0
l İmalat sanayi 8.8 -18.5
l Elektrik-gaz 8.3 -6.1
l İnşaat -3.1 -18.9
l Ticaret 10.2 -25.4
l Oteller-lokantalar 1.3 2.8
l Ulaştırma-Haberleşme 8.4 -17.6
l Mali Kuruluşlar 9.3 10.8
l Gayrimenkul Kiralama 7.3 0.0
l Eğitim 1.4 -0.2
l Sağlık işleri ve sos.hizm. 5.5 0.0
l Konut Sahipliği 1.5 4.5
l Vergi Sübvansiyonlar 9.9 -21.2
l GSYH  (alıcı fiyatları) 7.3        -13.8

2008'de % büyüdük
1. Çeyrek 7.3
2. Çeyrek  2.8
3. Çeyrek  1.2
4. Çeyrek -6.2
2008 Yıllık 1.1

Küçülme rekoru Litvanya'da
Bizden kötü olanlar                    Bizden iyi olanlar
l Litvanya -35.8 ABD  -2.5
l İrlanda -25.7 Fransa -3.2
l Meksika -21.5 İtalya -6.0
l Lüksemburg -16.8 Almanya -6.9
l Hong Kong -16.1 Japonya -8.8