Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlanan yönetmelikte; ağırlaştırılmış müebbet hapis, müebbet hapis ve alt sınırı on yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlar, ilgili mevzuatta suç sayılan fiilleri işlemek amacıyla kurulan bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen ve alt sınırı iki yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlar ve terör örgütlerinin faaliyetleri çerçevesinde işlenen suçlarda gizli tanıkların nasıl dinleneceği nasıl korunacağı ve iletişimin nasıl sağlanacağı düzenlendi.

-İKİ YÖNETMELİK DE YOLDA-

Tanık Koruma Yasası'nın yürürlüğe girmesinin ardından Tanık Koruma Kurulu tarafından hazırlığı devam eden ve önünüzdeki aylarda iki ayrı yönetmeliğin daha yayınlanacağı öğrenildi. Jandarma ve İçişleri Bakanlığı'nın Tanık Koruma Yasası çerçevesinde uygulanacak usulleri belirleyeceği yönetmeliklerin de Türkiye de ‘tanıklık' müessesinin işleyişine ilişkin prosedürü belirleyeceği kaydedildi.

-GİZLİ TANIKLARIN KORUNMASI İÇİN ESTETİK DAHİL YAPILACAKLAR-

Tanık Koruma Yasası'na göre hakkında tanık koruma tedbiri uygulanacak kişilere sağlanacak imkanlar şöyle belirlenmişti:

“Kimlik ve adres bilgilerinin kayda alınarak gizli tutulması ve kendisine yapılacak tebligatlara ilişkin ayrı bir adres tespit edilmesi. Duruşmada hazır bulunma hakkına sahip bulunanlar olmadan dinlenmesi ya da ses veya görüntüsünün değiştirilerek özel ortamda dinlenmesi. Tutuklu veya hükümlü olanların durumlarına uygun ceza infaz kurumu ve tutukevlerine yerleştirilmesi.Fizikî koruma sağlanması. Kimlik ve ilgili diğer bilgi ve belgelerin değiştirilmesi ve düzenlenmesi. Adlî sicil, askerlik, vergi, nüfus, sosyal güvenlik ve benzeri bilgi ve kayıtlarının değiştirilmesi ve düzenlenmesi. Nüfus cüzdanı, sürücü belgesi, pasaport, evlilik cüzdanı, diploma ve her türlü ruhsat gibi resmî belgelerin değiştirilmesi ve düzenlenmesi. Taşınır ve taşınmaz mal varlığıyla ilgili haklarını kullanmasına yönelik işlemlerin yapılması. Geçici olarak geçimini sağlama amacıyla maddî yardımda bulunulması. Çalışan kişinin iş yerinin ya da iş alanının değiştirilmesi veya öğrenim görenin devam etmekte olduğu her türlü eğitim ve öğretim kurumunun değiştirilmesi. Yurt içinde başka bir yerleşim biriminde yaşamasının sağlanması. Uluslararası anlaşmalara ve karşılıklılık ilkesine uygun şekilde, geçici olarak başka bir ülkede yerleştirilmesinin sağlanması.Fizyolojik görünümün estetik cerrahi yoluyla veya estetik cerrahi gerektirmeksizin değiştirilmesi ve buna uygun kimlik bilgilerinin yeniden düzenlenmesi. Bu maddede yazılı olan tedbirlerden biri veya birkaçı aynı anda uygulanabilir. Bununla birlikte aynı sonuç daha hafif bir tedbir ile elde edilebiliyor ise bu durum da göz önünde tutulur.”

-İŞTE, GİZLİ TANIKLAR İÇİN ÇIKAN YÖNETMELİK

Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren “Cumhuriyet Başsavcılıkları ve mahkemelerce alınacak tanık koruma tedbirlerine ilişkin esas ve usuller hakkında yönetmelik” de koruma kararının nasıl alınacağı şöyle anlatıldı:

“Hayatı, beden bütünlüğü veya mal varlığı ağır ve ciddî bir tehlike içinde bulunması nedeniyle korunmaları zorunlu olan tanıklar hakkında hangi tedbir ya da tedbirlerin uygulanacağının belirlenmesi bakımından Cumhuriyet başsavcılığı veya mahkemeye yapılacak başvurularda mutlaka gerekçe gösterilir. Ayrıca talep içeriğinde koruma kararına dayanak olabilecek hukukî ve fiilî nedenlere de yer verilir. Koruma kararı; soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı tarafından, kovuşturma evresinde ise Cumhuriyet savcısı veya tanığın talebi üzerine ya da re'sen mahkemece verilir. Karar verilmeden önce kolluk makamları ile diğer birimlerin hazırlayacağı değerlendirme raporları dikkate alınır. Cumhuriyet savcısı veya mahkeme tarafından koruma kararı alınırken; korunan kişi veya yakınlarının karşı karşıya kaldığı tehlikenin ağırlığı, soruşturma ve kovuşturma konusu suç ile tanığın yapacağı açıklamaların önemi, alınacak tedbirin yaklaşık maliyeti, tanığın psikolojik durumu ve benzer mahiyetteki diğer özellikleri de göz önünde bulundurulur. Aynı sonuç daha hafif bir koruma tedbiri ile elde edilebiliyorsa veya tedbirlerden birinin uygulanması aynı anda bir başka tedbirin uygulanmasını da zorunlu kılıyorsa, karar sürecinde bu hususlar da nazara alınır.”

TANIKLARIN ADRESLERİ NASIL GİZLENECEK?-

Yönetmelikte, hakkında tanık koruma kararı alınan kişilerin kimliklerinin nasıl gizleneceği de şöyle belirlendi:

“Cumhuriyet savcısı veya mahkeme tarafından korunmasında zorunluluk bulunduğu re'sen veya istem üzerine belirlenen tanıkların kimlik ve adres bilgileri gizli tutulur. Tanığın kimlik ve adres bilgilerinin gizli tutulmasında zorunluluk bulunduğunun kolluk birimleri tarafından belirlenmesi hâlinde, durum vakit geçirilmeksizin ilgili Cumhuriyet savcısına bildirilir ve bu konuda bir karar verilinceye kadar tanığın kimlik ve adres bilgilerinin açığa çıkmasını engelleyecek her türlü tedbir alınır. Cumhuriyet başsavcılığı veya mahkemeye yapılacak olan kimlik ve adres bilgilerinin gizli tutulmasına ilşkin talepler, tanık koruma defterine kaydedilir ve uygun görülmesi hâlinde tanık için yeni bir kod isim ve adres belirlenmesine karar verilir. Bu karar ile ekli yeni kimlik ve adres bilgilerine ilişkin tutanak, ilgili Cumhuriyet savcısı veya hâkim ile görevli zabıt kâtibince imzalanarak tanık koruma kartonunda gizlilik esasları çerçevesinde muhafaza edilir. Tanığın soruşturma veya kovuşturma evrelerindeki beyanlarının tamamı koruma kararında belirtilen kod isimle tutanaklara kaydedilir ve sonraki tüm işlemlerin de bu isimle yürütülmesi sağlanır. Tanığın çağrılması, Cumhuriyet savcısı veya mahkeme tarafından tanığın gösterdiği veya re'sen belirlenecek bir adrese ilgili koruma veya kolluk birimi marifetiyle yapılır. Talebinin bulunması ve uygun görülmesi hâlinde tanığa telefon, telgraf, faks veya elektronik posta gibi araçlardan yararlanılmak suretiyle de çağrı yapılabilir. Çağrı için belirlenen adres, telefon veya diğer iletişim bilgilerinin herhangi bir nedenle değişmesi hâlinde, bu durum kararı veren merci ile kolluk veya koruma birimine derhal bildirilir. Cumhuriyet savcısı veya mahkemeye gönderilen evraktaki tanığın gerçek kimlik ve adres bilgileri, koruma kararındaki bilgilerle değiştirilir ve ihtiyaç hâlinde kolluktaki beyanlarının bir sureti hiçbir adres bilgisi içermeyecek şekilde sadece kod isimle soruşturma veya kovuşturma dosyasına konulur. Cumhuriyet savcısı veya mahkemece düzenlenen tutanaklar ile verilen kararların içeriğinde kimlik ve adres bilgisi gizlenen tanığın beyanlarına yer verilmesi gereken durumlarda, ilgili tutanak veya kararda tanığın kod ismi dışında hiçbir kimlik ya da adres bilgisine yer verilmez. Kimlik ve adres bilgilerinin gizli tutulmasına karar verilen tanığın, bu karar öncesinde aynı olay sebebiyle kollukta alınmış ifadeleri olduğunun anlaşılması hâlinde, evrak aslı ve varsa suretleri, mevcut kayıtlara şerh verildikten sonra kollukta hiçbir evrak kalmayacak şekilde ilgili Cumhuriyet savcısı ya da mahkemeye gizlilik esasları çerçevesinde teslim edilir ve evrak ilgili kartonunda saklanır.”

-GİZLİ TANIK, MAKYAJ YAPILARAK DURUŞMA SALONUNDA DİNLENECEK-

Ergenekon davasında, dinlenecek olan gizli tanığın, ifadesini duruşma salonunda nasıl vereceği merakla beklenirken, hazırlanan yönetmelik de bu konuya da açıklık getirildi. Yönetmeliğe göre gizli tanık makyaj yapılarak veya maske takılarak, özel kabin veya benzeri yöntemlerle dinlenebilecek. Tanığın kimliğini ortaya çıkaracak sorular sorulmasına izin verilmeyecek.

Türkiye'nin ilk olarak Ergenekon davasında görevi gizli tanığın nasıl ifade vereceğine ilişkin yönetmelik de yer alan madde şöyle: “Tanıklar, karar alınması hâlinde duruşmada hazır bulunma hakkına sahip bulunanlar olmadan da dinlenebilir. Bu hâlde sesli ve görüntülü aktarma yapılır. Soru sorma hakkı saklıdır. Tanık, duruşma salonunda makyaj, maske, özel kabin veya benzeri yöntemlerden yararlanılarak ses ve dış görünüş bakımından tanınmasını ya da görülmesini engelleyecek şekilde de dinlenebilir. Bu hâlde taraflar, hakkında koruma tedbiri uygulanan tanığa Ceza Muhakemesi Kanununun 201 inci maddesi gereğince doğrudan soru yöneltebilirler. Ancak hâkim, uygulanan tedbirlerle orantılı olmayan veya amaca aykırı soruların sorulmasına izin vermeyebilir. Tanığın dolaylı da olsa kimliğini ortaya çıkarabilecek soruların sorulmasına ise kesinlikle izin verilmez. Tanığın duruşma salonu dışında telekonferans, video konferans veya diğer sesli ya da görüntülü iletişim araçları ile özel bir ortamda dinlenmesi sırasında sesi veya görüntüsü değiştirilebilir. Bu hâlde kimliğinin doğrulanabilmesi bakımından tanığın gerçek ses ve görüntüsü de kaydedilir. Tüm kayıtlar ilgili kartonda gizlilik esasları çerçevesinde muhafaza edilir. Tanıkların özel ortamda dinlenebilmesi amacıyla adliyelerde ve gerektiğinde ceza infaz kurumlarında yeterli teknik donanıma sahip özel mekânlar oluşturulur. Bu imkânı bulunmayan Cumhuriyet başsavcılığı ve mahkemeler, kolluk veya koruma birimlerinin teknik imkânlarından da faydalanabilir. Görevli ve yetkili mahkemece, üçüncü ve dördüncü fıkra hükümlerinin naip olunan hâkim veya istinabe suretiyle uygulanmasına da karar verilebilir. Tanığın dinleneceği yerdeki gerekli fizikî koruma tedbirleri, adlî mercilerin emirleri doğrultusunda ilgili kolluk veya koruma birimleri tarafından alınır.”

-TANIKLARIN FİZİKİ KORUMA TEDBİRLERİ DE BELİRLENDİ-

Yönetmelikte, izli tanıkların fiziki koruma tedbirleri de şu şekilde belirlendi:

“Bu tedbire ilişkin talepler, tanık koruma defterine kaydedilir ve bu yönde verilen koruma kararları tanık koruma kartonunda gizlilik esasları çerçevesinde muhafaza edilir. Bu koruma tedbiri, aşağıda belirtilen usullerden biri veya birkaçı aynı anda uygulanmak suretiyle yerine getirilir: Yakın koruma, konutta koruma, işyerinde koruma, motorize veya yaya devriye ile koruma, çağrı üzerine koruma. Cumhuriyet savcısı veya mahkeme tarafından tanık hakkında verilen fizikî koruma tedbirine ilişkin karar, gereği için Cumhuriyet başsavcılığı aracılığıyla ilgili kolluk veya koruma birimine gönderilir. Tanığın başka bir yargı çevresinde ikâmet etmesi hâlinde ise, söz konusu karar gizlilik esasları çerçevesinde derhal o yer Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir. Her iki hâlde de koruma tedbiri, ilgili kolluk veya koruma birimi tarafından birinci fıkrada belirtilen esaslar çerçevesinde ve üçüncü fıkrada sayılan koruma usullerinden biri ya da birkaçı aynı anda uygulanmak suretiyle gecikmeksizin yerine getirilir. Kovuşturma evresinin sona ermesi ve tanığın yazılı veya sözlü olarak talep etmesi hâlinde, bu maddede yazılı tedbirlerin alınmasına Kurul tarafından karar verilebilir. Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde, tanığın talebi ve kolluk amirinin yazılı emriyle, bu maddede sayılan tedbirler geçici olarak alınabilir. Bu hâlde ilgili Cumhuriyet savcısına derhal bilgi verilir ve kararı doğrultusunda işlem yapılır.”

-TANIĞIN, KORUMA KARARI NASIL KALDIRILACAK?-

Koruma tedbiri kararının nasıl kaldırılacağı da yönetmelikte yer aldı. Buna göre, tanığın; koruma kararı verilmesine neden olan olay hakkında yalan tanıklık veya iftiradan mahkûm olması, önceki kimlik bilgileri ile ilgili kendisinden talep edilen bilgiler hakkında yanlış beyanda bulunması, koruma kararında belirtilen tedbirlere aykırı bir davranış içine girmesi, koruma sebeplerinin ortadan kalkması, hâllerinde mevcut koruma tedbirinin kaldırılmasına karar verilebilecek. Koruma tedbirinin kaldırılması hâlinde bu durum, hem tanığa hem de tedbiri uygulayan ilgili kolluk veya koruma birimine gecikmeksizin bildirilecek. Hakkında koruma tedbiri uygulanan tanığın koruma kapsamından çıkarılması hâlinde, korunmakta olan yakınlarının da koruma kapsamından çıkarılıp çıkarılmayacağı her somut olaya göre ayrıca değerlendirilecek. Koruma tedbirinin kaldırılmasına ilişkin kararlar, ilgili defter üzerinden verilir ve önceki kararla ilişkilendirilerek mahsus kartonunda gizlilik esasları çerçevesinde saklanacak. Hakkında verilen koruma tedbirinin kaldırılması ve bu yönde talebinin de bulunması üzerine, bu tedbirlere ilişkin şahsî hâllerin eski hâle getirilmesine tedbir kararını veren merci tarafından karar verilebilecek.Eski hâle getirme kararı verilirken; tanığın mevcut durumu, kaldırılan koruma tedbirinin niteliği, bu kararın tanığa sağlayacağı fayda ve işlemlerin gizlilik içerisinde yürütülmesinin mümkün olup olmadığı hususları dikkate alınacak. Şahsî hâller, uygulanabilirlik ölçüsünde ve makul bir süre içerisinde kaldırılan tedbirin uygulanmasındaki usul ve esaslara göre eski hale getirilecek.Eski hâle getirme işlemleri sırasında kamu kurum ve kuruluşları ile diğer gerçek ve tüzel kişiler, her türlü işbirliği ve yardımda bulunurken gizlilik esaslarına uymakla yükümlüdür.

-TANIKLAR, AĞIZLARINI SIKI TUTACAK-

Yönetmelik kapsamında tanıkların korunmasına ilişkin olarak alınan kararlar ve yürütülen işlemler gizli tutulacak. Gizlilik, tedbir sona erdikten sonra da devam edecek. Kişiler, görevleri nedeniyle veya herhangi bir şekilde öğrendikleri tanık koruma tedbirine yönelik gizlilik içeren bilgi ve belgeleri hiçbir zaman açıklayacak,

-GİZLİ TANIĞI AÇIKLAYAN 1 YILDAN 4 YILA KADAR HAPİSLE YARGILANACAK

Gizlilik kuralına aykırı davranan kamu görevlileri,. Türk Ceza Kanunu'nun 258. maddesinde yer alan “Göreve ilişkin sırrın açıklanması” suçunu işledikleri iddiasıyla yargılanacak. 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası gerektiren bu suçu işleyen kamu görevlileri, tabii oldukları soruşturma ve kovuşturma usulüne göre yargılanacak.