pazarında, göç yollarında, daha iyi şartlarda yaşamayı umarak yola çıkıp ya vaad edilenden başka ülkelerde gözlerini açıyorlar ya da yarı yolda umuda ve hayata gözlerini kapıyorlar. Türkiye’de son üç yılda 173 bin kaçak göçmen yakalandı. Bu sayının çok üzerinde insan kaçak yollardan Türkiye’den geçiş yaptı veya Türkiye’de kaldı. Yola devam edemeyenlerin, göç yollarında ölenlerin sayısı ise bilinmiyor.

Stepne üzerinde ölümüne yolculuk... 08 Haziran 2008... Türkiye'ye kaçak yollarla giren 194 kaçak mülteci İki Köprü Beldesinde tır kasasında sıkışmış halde bulunmuştu

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği Türkiye Sözcüsü Metin Çorabatır’la sık sık ölümle ve trajik sonlarıyla gündeme gelen göçmenleri konuştuk. Çorabatır, şöyle diyor: “İnsanlar kaçakçıya Avrupa’ya, İtalya’ya gitmek için para veriyor ama o kıyılar artık daha iyi korunduğu için kaçakçılar riske girmiyorlar ve Türkiye’ye bırakıyorlar. İnsanların da inanmaktan başka çaresi yok. Ama sabah ezan sesiyle uyanıyor ve yanlış yere geldiklerini anlıyorlar.”

Son üç günde Saros körfezi kıyılarında 10 kaçak göçmenin cesedi bulundu. Geçtiğimiz Salı günü Tekirdağ’ın Malkara ilçesinde meydana gelen kazada da 18 kaçak göçmen hayatını kaybetti. Mültecilerin çoğunun kamyonet kasasında havasızlıktan boğularak öldüğü açıklandı. 30 Temmuz’da Küçükçekmece’de bulunan 13 kaçak göçmenin cesedi de hâlâ belleklerimizde.

Türkiye’de yakalanan kaçaklar özellikle Irak, Afganistan, Pakistan, Somali, Burma ve Suriye uyruklu. Sorunlar belli; savaş, zulüm, açlık ve işsizlik. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği Türkiye Sözcüsü Metin Çorabatır, Türkiye’nin ekonomik büyüme devam ettiği sürece daha fazla göç alan ülke haline geleceğini söylüyor: “Ama ana neden Türkiye’nin transit bir ülke olması. Coğrafi yakınlık açısından hem iltica edenlerin hem de ekonomik olarak daha batıya gitmek isteyen insanların kullandığı bir koridor.”

EZAN SESİYLE UYANINCA...
Bazı insanlar daha iyi bir yaşam kurmak için ülkelerini terk ediyorlar. Televizyon ve iletişim araçlarının, globalleşmenin etkisiyle başka ülkelerde daha iyi yaşam sağlayacaklarını, daha iyi sosyal hizmetlere daha kolay erişeceklerine inanıyorlar. Uluslararası hukuka göre ve Birleşmiş Milletler olarak kişilerin nasıl geldiklerinden çok hangi sebeple ülkelerini terk ettikleri bizim için ayırıcı bir özellik.
Akdeniz, Akdeniz’in batısı, Atlas Okyanusunda, Afrika’nın batısından gitmeye çalışanlar var. Türkiye’nin çok uzun, geniş sınırları da önemli bir etken. Biliyoruz ki Somali’den gelen insanlar kaçakçıya Avrupa’ya, İtalya’ya gitmek için para veriyor ama o kıyılar artık daha iyi korunduğu için kaçakçılar riske girmiyorlar ve Türkiye’ye bırakılıyorlar. İnsanların da inanmaktan başka çaresi yok. Ama sabah ezan sesiyle uyanıyor ve yanlış yere geldiklerini anlıyorlar. Herkes için değil ama bazıları için Türkiye daha iyi bir yaşam ortamı olabiliyor.

EKONOMİK BÜYÜME BÖYLE GİDERSE...
Türkiye’nin coğrafi konumuna baktığımız zaman doğuyla batıyı birleştiren bir köprü konumunda. Kuzeyle güneyi de birleştirmeye başladı. Türkiye kendisi de yavaş yavaş göçe sebep olan ülke haline gelmeye de başladı. Türkiye’ye kaçak olarak çalışmaya gelen insanlar var. Türkiye’de bu ekonomik büyüme devam ettiği takdirde daha fazla göç alan ülke haline gelecek. Ama ana neden Türkiye’nin transit bir ülke olması. Coğrafi yakınlık açısından hem iltica edenlerin hemde ekonomik olarak daha batıya gitmek isteyen insanların kullandığı bir koridor. Ama Türkiye tek koridor da değil onu unutmamak lâzım.

GELİŞMİŞ ÜLKELER KAPILARINI KAPADI
Fakat göçe hedef olan ülkeler, daha gelişmiş olan ülkeler genel de ekonomik sebeplerle göçe uzun süredir kapalı. 60’lı yıllarda 70’li yılların ortalarına kadar göç devam etti. Almanya’ya çok sayıda İtalyan, Yugoslav, Türk işçisi de gitmişti. Ama daha sonra bu kapılar kapandı. Daha çok nitelikli insanlara kapı açık. Ama insanlar gitmeyi kafalarına koyuyor ve giderken de normal yollarla, pasaport alarak gitmek kapalı olduğu için kaçak yollarla bu ülkelere erişmeye çalışıyorlar. Bu ekonomik sebepli göç. Buna biz literatürde “düzensiz göç” diyoruz. Türkiye’de daha çok “kaçak göçmen” olarak geçiyor. Kaçak kelimesi daha baştan insanı suçlayıcı bir unsur olduğu için “düzensiz göç” gibi bir kavramı kullanmayı tercih ediyoruz.

ZULÜMDEN KAÇIYORLAR
Bir başka grup insan da ya ülkelerinde şiddet, savaş olduğu için veya var ya da ülkelerinde demokratik olmayan yönetimimlerin zulmünden kaçıyorlar. Uluslararası hukuk açısından zulümden kaçan, savaştan kaçan insanlar “mülteci” olarak adlandırılıyor. Savaştan, zulümden kaçan, canı tehlikede olan ve ülkesini terk etmek zorunda kalan insanlara, bir ülkeye ayak bastığı andan itibaren sığınma talep ettiklerinde “sığınmacı” diyoruz. Sığınma talep eden kişi, gerçekten sığınmacı mı yoksa ekonomik sebeplerden mi geliyor onu ayırt eden bir süreç var. O süreçte gerçekten savaştan, zulümden kaçtığına ikna olunursa o kişiye “mülteci” diyoruz. Aynı süreç için kullanılan iki kavram var. Ekonomik nedenlerle gelen insanlarda değişik kavramlarla ifade ediliyor. Göçmenler, “ekonomik göçmen”, “kaçak göçmen”, “düzensiz göçmen” şeklinde tanımlanıyor. Fakat bir gerçek var. İki gruptaki insanlar da aynı araçlarla yola çıkıyorlar. Genellikle ülkesinde zulüm gören insanlar da, pasaport sağlayamadığı için kaçakçılar yoluyla geliyorlar.

KAÇAK YOLLARLA GELİP KAÇAK YOLLARLA GİDİYORLAR
Sığınmayla ilgili Türkiye’nin bir yasası yok. 1994 tarihli bir yönetmelik var. Bir ulusal eylem planı hazırlandı ve buna göre bir yasa hazırlanıyor. Bu konuyla ilgili bir kurul kurulması lazım, bir bürokrasinin yetiştirilmesi, kabul merkezleri oluşturulması lâzım. Yapılması gereken çok şey var. Sığınma talep eden insanların aynı zamanda Türkiye’de kalması gerekecek. Sığınma talep eden mülteci statüsündeki insanlar, uzun bekleme sürelerine tahammül edemiyorlar. Onlar da kaçakçılara para vererek yine kaçak yollarla gitmeyi tercih ediyorlar.

KAÇAKLARLA MÜLTECİLERİ AYIRACAK DÜZENLEME YAPILMALI
Kaçak göçmenler yakalandığında yabancılar şubesine götürülüyor. Mahkemeye çıkartılıyorlar. Belli bir süre sonra ülkeyi terk etmeleri isteniyor, sınır dışı ediliyorlar. Kavram karışıklığının burda öne çıktığını görüyoruz. Bizim değişmesini arzu ettiğimiz bir konu bu, kaçak göçmen ya da bir grup yakalanıyor mesela dünkü olayda 18 kişi hayatını kaybetti, sağ olarak bulunanlar da var. Onlar gözaltı evlerine, misafirhane denilen yerlere konulacak. Eğer ülkeleri biliniyorsa oraya gönderilmeye çalışılacak, bilinmiyorsa uzun süre orada tutulacak. Bunların arasında aynı yollarla gelmiş ancak mülteci olabilecek insanlar var. Bunları ayıracak, sığınma statüsüne alacak bir yapı mevcut değil. Birleşmiş Milletler’in o insanlara erişimi kısıtlanmış durumda. Bunların düzeltilmesi lâzım.