Hülya Karabağlı (medyaspot-Ankara) 

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu bünyesinde kurulan Hükümlü ve Tutuklu Haklarını İnceleme Alt Komisyonu’nun,  5 Eylül 2019 tarihinde Silivri Ceza İnfaz Kurumları Kampüsünde incelemelerine ilişkin taslak raporu hazırlandı.  Silivri, 1 ve 4 numaralı L Tipi Kapalı Ceza Kurumları ile Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda incelemelerde bulunan alt komisyona,  mahkumlar, yemeklerin yeterli  ve besleyici  olmadığı, kişi başına düşen ekmek sayısında da artış yapılmasını talep etti.  Kapalı Cezaevi’nde ise,  hastane sevklerinde çift kelepçe (zincir) uygulamasının yapıldığı hatta bu uygulamanın kampüs içerisinde yer alan hastaneye götürülürken dahi uygulandığından şikayetçi oldu. Bu konunun acilen çözülmesi talep edildi. Alt komisyonun taslak raporuna 7 Kasım günü yapılacak toplantıyla son şekli verilecek.

İnsan Haklarını İnceleme Komisyonunun Hükümlü ve Tutuklu Haklarını İnceleme Alt Komisyonu’nun, 5 Eylül 2019 tarihinde Silivri Ceza İnfaz Kurumları Kampüsünde incelemelerine ilişkin taslak raporundan bazı bölümler şöyle.

İnsan Haklarını İnceleme Komisyonuna Yapılan Başvurular

Yapılan başvurulardan bir kısmı özellikle tutukluluk sürelerinin uzun veya tutuklama kararlarının haksız olduğu dolayısıyla tutuksuz yargılanma taleplerine ilişkindir. Söz konusu başvurular, Anayasanın 138. maddesi kapsamında yargı organlarının görev alanına girdiğinden ilgililere, İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu tarafından herhangi bir işlem yapılamayacağı bilgisi verilmiştir.

Diğer başvurular ise ilgisine göre uygun görülen kurumlara gönderilmiş ve yapılan inceleme sonucunda Komisyonumuza gönderilen cevaplar çerçevesinde işlem tesis edilmiştir.

CEZA İNFAZ KURUMLARINDA YAPILAN İNCELEMELERDE ULAŞILAN SONUÇ VE TESPİTLER İLE HÜKÜMLÜ VE TUTUKLULARLA YAPILAN GÖRÜŞMELER

1 Numaralı L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

İnceleme öncesinde gerçekleştirilen bilgilendirme toplantısında kurum yetkilileri tarafından da işaret edilen kapasite üzerinde hükümlü ve tutuklu barındırılması sorunu, incelemeler esnasında hem Alt Komisyon tarafından bizzat müşahede edilmiş hem de hükümlü ve tutuklular tarafından yoğun bir biçimde şikâyet konusu edilmiştir. Kapasite üzerinde hükümlü ve tutuklu barındırılmasının başta fiziki koşulların yetersizliği olmak üzere beraberinde birçok soruna neden olduğu açık bir biçimde görülmüştür.

Kurumda barındırılan hükümlü ve tutuklular tarafından;

Kendilerine verilen yemeklerin yeterli ve besleyici olmadığı, günlük kişi başı verilen bir ekmeğin yeterli olmadığı dolayısıyla yemeklerin günlük ihtiyacı karşılayacak şekilde iyileştirilmesinin ve kişi başına düşen ekmek sayısında da artış yapılmasının uygun olacağı,

İncelenen ceza infaz kurumlarında başta diş muayenesi ve tedavileri olmak üzere sağlık konusunda ciddi sorun yaşandığı,  kurum revirine ve Kampüs içinde bulunan Devlet hastanesine gidişte dış hastanelere sevke göre nispeten daha az sıkıntı yaşanmakla birlikte sorunlar yaşandığı,

Özellikle dış hastanelere sevk gerektiği durumlarda sevke nezaret edecek personel (jandarma personeli) sayısındaki belirgin azalmanın da etkisiyle ciddi sorunlar yaşandığı,

Hükümlü ve tutukluların belki de en çok ihtiyaç duyduğu psikolojik desteğin sağlanması konusunda yine personel yetersizliği nedeniyle hükümlü ve tutukluların psiko-sosyal yardım konusunda yeterince desteklenmediği,

Tuz, yoğurt, deterjan ve benzeri temel ihtiyaç maddeleri başta olmak üzere birçok ürünün uzun süre kantinden tedarik edilemediği, özellikle son günlerde ürün fiyatlarında ciddi artışların meydana geldiği ve bazı ürün fiyatlarının piyasa rayicinden çok yüksek fiyata satıldığı,

Görüş günlerinde kurum personeli tarafından görüşe gelen ziyaretçilere zorluklar çıkarıldığı, görüş süresinin tam kullandırılmadığı zira görüş için belirlenen sürenin çoğunun görüş alanına gidiş ve gelişte geçtiği, açık görüşün hükümlü ve tutuklular açısından büyük önem arz etmesine rağmen ziyaretçilerle fiziksel temas kurulmasına izin verilmediği ve bu imkândan dahi mahrum bırakılmanın manevi çöküntüye neden olduğu,

Nakil taleplerinin genel olarak karşılanmadığı, nakil talepleri kabul edildiğinde de nakil masrafı olarak yüksek meblağlarının talep edildiği ve bu nedenle nakillerin fiilen imkânsız hale geldiği ve bu konuda bir çözüm yolunun bulunmasının elzem olduğu,

Spor faaliyetlerine yeterli düzeyde katılım sağlanmadığı, bu olanağın çok sınırlı bir düzeyde kullandırıldığı ve faaliyetlerin hem süresinin hem de sayısının artırılmasının uygun olacağı,

İş yurtları ve atölyelerin yetersiz olduğu, taleplerin karşılanmadığı ve taleplerin karşılanması amacıyla bu konuda gereken adımların atılmasının önemli olduğu,

Kurumda bir tane sigara içilmeyen koğuş olduğu, sigara dumanına maruz kalmasında sakınca görülen ve kimi hastalıklardan muzdarip hükümlü ve tutukluların bu koğuşa verildikleri, bu koğuşta kalan diğer hükümlü ve tutukluların bunlarla yaşamak zorunda bırakıldıkları, bu uygulamayla adeta kendilerine hasta bakıcı görevi yüklendiği dolayısıyla bu koğuşta kalanların sigara içmedikleri için adeta cezalandırıldıkları ve bu durumun da kabul edilemez olduğu,

Özellikle belli kurum personeli tarafından hükümlü ve tutuklulara karşı keyfi tutum ve davranışlarda ve özellikle kötü muamelede bulunulduğu, hükümlü ve tutukluların kuruma ilk girişlerinde gayri insani muameleye tabi tutuldukları,

Hükümlü ve tutuklulara verilen günlük sıcak su miktarının kişi başına 50, soğuk su miktarının ise 200 litre olduğu, bu miktarın günlük ihtiyacın karşılanması bakımından yeterli olduğu ve kullanıma elverişlilik konusunda herhangi bir sorun olmadığı,

Kütüphaneden kitap tedariki konusunda herhangi bir sorun yaşanmadığı ve kütüphanede bulunan kitap çeşitliliğinin de yeterli düzeyde olduğu, şeklinde şikayetlerde ve beyanatlarda bulunulmuştur.

4 Numaralı L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

İncelemede bulunulan 1 numaralı ceza infaz kurumunda görüşülen hükümlü ve tutuklular tarafından; kapasite üzerinde hükümlü ve tutuklu barındırılması, fiziki imkân ve koşulların yetersizliği, yemeklerin yeterli ve besleyici olmaması, sağlık sorunları, temel ihtiyaç maddelerinin kantinden tedariki konusunda yaşanan sıkıntılar, görüş sürelerinin tam kullandırılmaması, spor faaliyetlerinden yararlandırılmama konularında ileri sürülen şikâyetler 4 Numaralı L Tipi Ceza İnfaz Kurumunda bulunan hükümlü ve tutuklular tarafından da genel olarak dile getirilmiştir.

Hükümlü ve tutuklular, yukarıda zikredilen konuların dışında;

Açığa ayrılma koşullarını sağlayan hükümlülerin açık ceza infaz kurumuna geçemedikleri, cezanın kapalı ceza infaz kurumunda infaz edilmeye devam olunduğu dolayısıyla kanunen tanınmış bir hakkın kullandırılmadığı,

Kütüphaneden istenen kitaplarda herhangi bir sorun yaşanmamasına rağmen dışarıdan kitap tedarikine engel olunduğu, dışarıdan aileler tarafından getirilen kitapların içeriye alınmadığı, hükümlü ve tutukluların kendi paralarıyla kitapları almak istemesi durumunda piyasa fiyatının çok üzerinde bedel talep edilmesi nedeniyle kitapların alınamaması,

Özellikle kurum kütüphanesinde dini kitaplar konusunda ciddi eksiklikler olduğu, Diyanet İşleri Başkanlığı yayınlarının dahi bulunmadığı, en azından bu yayınların tedarik edilerek hükümlü ve tutukluların kullanımına sunulmasının büyük bir eksikliği gidereceği,

Açık görüşlerde, kimi kurum personeli tarafından, ailelerinin yanında hükümlü ve tutuklulara karşı insan onuruna aykırı biçimde küçük düşürücü davranışlarda bulunulduğu ve bu uygulamalara karşı kurum idaresi tarafından herhangi bir tedbir alınmadığı,

Hükümlü ve tutuklulara verilen günlük sıcak su miktarının kişi başına 50, soğuk su miktarının ise 200 litre olduğu, bu miktarın günlük ihtiyacın karşılanması bakımından yeterli olduğu ancak suyun, kirli olması nedeniyle kullanıma elverişli olmadığı, başta cilt hastalıkları olmak üzere birçok hastalığa neden olduğu ve kışın sıcak su temininde de sorunlar yaşandığı,  yönünde şikayetlerde bulunmuşlardır.

Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

Kapasite üzerinde hükümlü ve tutuklu barındırılması, yemeklerin yeterli ve besleyici olmaması, sağlık sorunları, görüş sürelerinin tam kullandırılmaması, spor faaliyetlerinden yararlandırılmama konularında ileri sürülen şikâyetlerin Kapalı Ceza İnfaz Kurumu bakımından da geçerli olduğu yapılan incelemelerde görülmüştür.

Diğer taraftan Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda bulunan hükümlü ve tutuklular;

Görüşlerde mevzuatta tanınan sürenin tam kullandırılmadığı, görüş süresinin genel olarak asgari sınırdan belirlenmesinin neredeyse yazılı bir kural haline dönüştüğü, çocuğu okul çağında olan hükümlü ve tutukluların görüş günlerinin hafta içi olması durumunda çocukların devamsızlık yapmadan görüşe gelmelerinin mümkün olmadığı, bu durumda olan hükümlü ve tutuklular bakımından görüş günlerinin hafta sonuna alınmasının elzem olduğu,

Sohbet hakkı ve dilekçe hakkının kullandırılmadığı, özellikle infaz hâkimliğine yapılan başvuruların ilgili mercilere gönderilmediği ve bu suretle yasal başvuru haklarının kullandırılmadığı,

Hastane sevklerinde çift kelepçe (zincir) uygulamasının yapıldığı hatta bu uygulamanın kampüs içerisinde yer alan hastaneye götürülürken dahi uygulandığı, kampüs içinde bu uygulamanın yapılmasının izah edilebilir bir tarafının olmadığı, bu uygulamaya tepki olarak sevkin reddedilmesi nedeniyle ciddi sağlık sorunlarının yaşandığı ve bu sorunun ivedilikle çözüme kavuşturulması gerektiği,

Hakkında toplatma veya yasaklama kararı verilmemiş süreli veya süresiz yayınların talep edilmesine rağmen hükümlü ve tutuklulara verilmemesinin düşünce ve ifade hürriyeti bakımından ağır bir ihlal olduğu, yönünde şikayet ve taleplerde bulunulmuştur.