Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı (TÜİK) 'Son günlerde, bir çok haber ve beyanda, 'enflasyon sepetinde kapsanmıyor' denilerek örnek verilen ürünlerin tamamı sepette kapsanmakta olup, üstelik en ağırlıklı ürünler arasında yer alıyor' açıklamasını yaptı.

Açıklamada, enflasyonun, bir ülkedeki mal ve hizmetlerin fiyatlar genel düzeyindeki değişiminin ölçütü olduğu, TÜİK'in her ay, enflasyon için temel teşkil eden 2003=100 temel yıllı Tüketici Fiyatları Endeksini (TÜFE) uluslararası tanım ve metodoloji çerçevesinde hesapladığı ve takip eden ayın ilk haftasında kamuoyuna açıkladığı anımsatıldı. Açıklamada, 3 Ocak 2011 tarihinde de Aralık 2010 için aylık artış oranının yüzde -0,30, yıllık artış oranının ise yüzde 6,40 olarak hesaplanarak kamuoyuna duyurulduğu belirtildi.

Enflasyon rakamlarının her yıl güncellenen bir tüketim harcamaları sepetine dayalı olarak hesaplandığı ifade edilen açıklamada, sepetin, yıl boyunca her ay sürekli yapılan ve amacı hanehalklarının harcama kalıpları ile tüketimlerine konu olan madde setini elde etmek olan Hanehalkı Bütçe Anketinin yıllık sonuçlarının temel alınarak oluşturulduğu kaydedildi.

Açıklamada, sepetin, hanehalklarının tüketiminde ağırlık kazanan ürünlerin dahil edilmesi ve ağırlığını yitiren ürünlerin çıkarılması suretiyle her yıl güncellendiği, düzenli olarak yapılan bu işlem sayesinde 1994 temel yıllı endekste olduğu gibi sepetin eskimesi, eski bir harcama kalıbını yansıtması gibi temel problemlerin ortadan kaldırıldığı belirtilerek, şunlar kaydedildi:

'Her yıl olduğu gibi bu yıl da Ocak ayı sonunda, 2010 yılı boyunca yapılan araştırmanın sonuçlarına dayalı olarak sepetteki değişiklikler, yeni giren ve önemini yitirdiği için çıkan maddeler kamuoyuna basın bildirisi aracılığıyla duyurulacaktır.

Sepette 2010 yılı için 446 madde, bu maddelerin çeşitleri de değerlendirildiğinde 923 madde çeşidi kapsanmaktadır.

Fiyatlar 26 Bölge Müdürlüğünde görevli aylık ortalama 300 personel tarafından 81 il merkezi ve 74 ilçede 27 bin işyeri ve 3 bin 985 konut ziyaret edilerek derlenmektedir.

Taze meyve-sebze fiyatları ile akaryakıt ve tüpgaz fiyatları her hafta, kiralar ayda bir, diğer ürünlere ait fiyatlar ise ayda iki kez derlenmektedir. Her ay endeksin hesaplanmasında kullanılan fiyat sayısı yaklaşık 370 bindir.'

-SEPETTE KAPSANAN ÜRÜNLER-

Sepette kapsanan ürünlerin, hanehalklarının yaptığı harcamalar oranında temsil edildiği ve en ağırlıklı ürünlerden bazılarının kira, elektrik, ekmek, otomobil, et, tüp, dolmuş ücreti, benzin, doğalgaz ve sigara olarak sıralanan açıklamada, sepette kapsanan en düşük ağırlığa sahip olan flüt, lens epilasyon cihazı, MP3 çalar, pijama, cep telefonu tamiri, boş CD, ıslak-kuru mendil, cips, veteriner ücreti, bulaşık bezi, şemsiye gibi ürünlerin toplam ağırlığının yüzde 1 bile olmadığına dikkati çekildi. Açıklamada, bu ürünlerin sadece tüketim harcamalarında ilgili alt grupları temsil edebilsin diye sepete dahil edilmek zorunda olduğu ifade edildi.

İnsanların enflasyonu kendi harcamaları çerçevesinde hissetmelerinin doğal bir algı olduğuna işaret edilen açıklamada, şunlar kaydedildi:

'Ancak unutulmamalıdır ki enflasyon hesaplamaları bir ülkede yapılan toplam harcamanın dağılımının bir fonksiyonudur. Bunun yanı sıra bu konudaki değerlendirilmelerde sıkça yapılan bir yanlış, ilgili ay veya dönemde sadece fiyatında büyük değişim gözlenen ürünlere bakarak enflasyonda aynı oranda bir artış beklentisidir. Geçmiş dönemlerde bu ve benzer eleştiriler et veya domates fiyatları arttığında, 'enflasyon niye bu kadar artmıyor, öyleyse yanlış mı yapılıyor' şeklindeki dile getirilen görüşler bu yanlış algı ve anlamanın bir sonucudur.

Bu algı ve beklentinin dışında yanlış veya eksik bilgiye dayalı değerlendirmeler de yapılabilmektedir. Örneğin yine TÜİK tarafından hesaplanan ve üretimde meydana gelen fiyat hareketlerini ölçmeyi amaçlayan Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) sepetinde yer alan kum, tuğla, çimento, demir teller, patlayıcı maddeler gibi bazı ürünler sanki TÜFE'de kapsanıyormuş gibi sunulabilmektedir.

Son günlerde, bir çok haber ve beyanda, sepette kapsanmıyor denilerek örnek verilen ürünlerin tamamı sepette kapsanmakta olup, üstelik en ağırlıklı ürünler arasında yer alırken, sepetteki en düşük ağırlıklı ürünleri 'sadece bunlardan oluşuyor' diye öne çıkaran yaklaşımlar veya enflasyon hesaplamalarını kamuoyu nezdinde yanlışlamak amacıyla 446 madde içinde sadece fiyatı artan ürünleri hesaplamaların yanlışlığına delil gibi sunma çabaları yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde yeniden değerlendirilmelidir.'

Açıklamada, sepette kapsanan mal ve hizmetler ile bunların aylık ortalama fiyatlarının, 2003 yılından günümüze TÜİK'in web sayfasında 'enflasyon ve fiyat' başlığı altında, endeks rakamlarına ait diğer göstergelerle birlikte yayımlandığı belirtildi.6 OCAK 2011