TESETTÜR LÜLER AÇILACAK

Boğaziçi Üniversitesi Sosyoloji Bölüm Başkanı Prof. Faruk Birtek'le Akşam Gazetesi'nden Nagehan Alçı konuştu:
Yıllardır siyaset sosyolojisi üzerine çalışan Birtek yaşadığımız çalkantıların temelinde değişen sınıfların olduğuna işaret etti. “Yeni elit ve eski elit arasında bir gerilim var” diyen profesör, bu gerilimin ipuçlarını iki grubun düğünlerinde görebileceğimizi söyledi ve ekledi: “Kız alış verişi olmazsa çok tatsız bir durum ortaya çıkar.”

AKP'li Vahit Erdem yüzde 47 almasaydık bu gün yaşadığımız sıkıntılar olmazdı” dedi. Katılır mısınız?
Evet. AKP'ye karşıt görüşte olanlar ya da AKP'den tedirgin olanlar, ki ben değilim, partinin tek başına iktidar olmasından çekiniyorlar. Hak veriyorum. Benim gibi, ne AKP karşıtı, ne de AKP'nin lehinde olmayan, ortada olan biri herhangi bir iktidarın bu kadar güçlü olmasından tedirgin olur. Checks and balances denen denge sisteminin olması lazım.
Bahsettiğiniz tedirginlik salt yüzde 47'den mi kaynaklanıyor yoksa iktidarın icraatlarının da payı var mı bu tedirginlikte?
İcraatlardan kaynaklanmıyor. İçerik değil pozisyon ile ilgili bir şey bu. Yüzde 47 öyle bir güç veriyor ki, insan iktidarın şişmesinden korkuyor. Liberal bir ortam için şişmiş bir iktidar sevimli değil.
AKP yüzde 38 ile aynı ajandayı uygulasa bu tedirginlik olmayacak mıydı?
Hayır, ajanda ile ilgili değil. Çok kuvvetli iktidarlar esas kendilerine çok dokunurlar, ki bu gün AKP'ye en büyük zararı kendisi veriyor. Yüzde 47 AKP'yi toplumdan koparıyor. Bir de mutaassıp Kemalistler bu gücün altında bir ajanda görüyorlar. Demokrasinin kendi aleyhlerine çalıştığını anlıyorlar ve bu kavram ile olan bağları inceliyor.
Mutaassıp Kemalistler'in tedirginliği neden kaynaklanıyor?
Niyet okumaktan. Toplumun onlardan uzaklaştığını hissediyorlar.
Toplum onlara yakın oldu mu?
Hayır, olmadı.
O zaman neden korkuyorlar?
Toplumdan uzak olduklarının bu kadar bariz ortaya çıkmış olmasından. Artık izole olma ihtimalleri var.
Mutaassıp Kemalist kim, Atatürkçü kim?
Atatürk'ün bir Batılılaşma ve demokrasi projesi hedeflediğine ve o dönemde Batı'yı en iyi anlamış düşünür olduğuna inanıyorum. Mutaassıp Kemalist dediklerim Atatürk'ten sonra, onun zamanında yaratılmış kadroların, ki bence onlar Atatürk'ün gerisindeydiler, devamı. Bunun örneğini CHP'de görüyorum.
Bugün siyasette kim Atatürkçü?
Dağınıklar. Kimse “Biz Atatürk'çüyüz” diye bir parti kurmuyor. Bir “Atatürkçü” Partisi de olamaz bu devirde. Ama Atatürk'ün özlemini okuyarak yola çıkan var. Mesela kuvvetli AB yandaşları böyle bir çizgide.
O zaman AKP CHP'den daha Atatürkçü'dür, diyebilir miyiz?
Hayır, diyemeyiz. AKP'nin Atatürk geçmişini anlayacak bir geçmişi yok.
Yani Atatürkçü bir parti yok mu bu gün Türkiye'de?
Hayır, yok. Orada bir boşluk var. Dolması lazım.
Nasıl dolar? Sosyal demokrat bir parti şart mıdır?
Sosyal demokrat lafını sevmiyorum. Modası geçmiş bir laf. O dönem bitti. Bence Türkiye'de siyasi anlamda liberal bir partiye ihtiyaç var. Bu AKP değil. O ekonomi alanında liberal. Aslında liberal de değil, neoliberal.
Ekonomide neoliberal olarak tanımladığınız AKP'yi siyasi anlamda nasıl tanımlarsınız?
Bence siyasi anlamda tek bir AKP'den bahsetmek zor. Muhafazakâr bir parti. Bunun üstüne taassup var. Bir de miliyetçilik.
Yüzde 47 AKP'yi toplumdan koparıyor, dediniz. Bahsettiğiniz toplumun içinde yüzde 47 de var mı?
Bunu seçimlerde göreceğiz. Devlet tahakkümünden kurtulma vaadi ile gelmiş olan parti bu gün hiç de öyle davranmıyor. 301'de bakın. Getirdikleri düzenleme hokkabazlık.
AKP'nin tavır değişikliğinin altında kendisinin devletleşmesi yatıyor olabilir mi? Başbakan'ın 'Ayaklar baş olmaz' lafı kendisini elit olarak konumlandırmasının işareti mi?
O bir gaflet. Oraya girmeyeceğim. Kendisi bu lafın en büyük yadsıması. Çok bilinçli söylendiğini düşünmüyorum. Bence Erdoğan'ın testi 301. Bir de polisi güçlendiren yasa. Emniyet Teşkilatı'nı güçlendiren yasaya dikkatli bakmak lazım. İstibdat yasası bu.

AKP'nin gücü arkasına halkı almasından geliyor gibi görünüyordu. Yaptıkları bununla çelişmiyor mu?

Doğru ama halkın yönlendirmesi gereken seçimlerde başka partilerin de olması lazım. Şu an AKP'ye insanların eli mahkum. Türkiye diyalektiğe dönüşmeyen çelişkileri olan bir ülke.

Bu normal mi?

Türkiye için normal. Biz dialektiği yaratmayan bir toplumuz.

Erdoğan ve arkadaşları elite karşı durarak halka yakın olduklarını anlattılar. Şimdi kendilerini elitin yerine mi koyuyorlar?

Kendi elitlerini yarattılar.

Diğer elitlere ne oldu?

Onlarla koalisyona girmeleri lazım. Ama AKP'nin yarattığı elitler çok tavizsiz. Yer açmıyorlar. Tabii ekonomik anlamda elitten bahsediyorum. Elit demek tam da doğru değil aslında.

Ekonomik anlamda 'elişteleşenler' toplumsal itibar anlamında elitlik sıfatını nasıl kazanırlar?

Düğünlere bakmak lazım. Hâlâ eski elit ve yeni elit ayrı ayrı düğün yapıyor. Birbirlerinin düğünlerine zaman zaman gidiyorlar ama düğünleri hâlâ ayrı.

Birbirleriyle evleniyorlar mı?

Daha görmedim. Kız alışverişi çok önemli. Olacak mı bilmiyorum. Olmazsa çok tatsız bir durum ortaya çıkar.

Tesettür önce artacak sonra da azalacak

Geçtiğimiz günlerde yapılan bir tesettür defilesi çok konuşuldu. 'Frapan tesettür' çelişkili bir kavram mı?

Hayır değil. Türkiye kentleştikçe önce tesettür artacaktır, sonra azalacaktır. İntibak edildikten sonra tesettür açılacaktır.

Defilede gördüğümüz frapan tesettür açılmadan önceki son durak mı?

Belki son, belki orta durak. Bilemem. Dünya değişiyor. Bu insanlar da değişecek. Benim eşim 20 yıl önce giydiklerini bu gün giymiyor.

O defilede gördüklerimiz gibi örtünen bir kadının kocası AKP'de önemli bir mevkiye gelebilir mi?

Bugün değil, yarın evet. Para geliyor, onlar da modernleşecek.

İktidara yeni geldikleri dönemle kıyaslarsak AKP bu gün daha mı kentli?

Çok güzel bir soru. Fikren hayır, pratik olarak evet. Tüketici olarak evet ama fikren daha geriye gitmiş durumda.

Neden?

Bence yüzde 47 çok fena bir bela. Fazla özgüven yüzünden fazla yenilik istemiyorsun artık. Mutaassıplaşıyorsun. AKP çok kapalı bir parti.

Nasıl?

Siyasette ya da kamuda benim gibileri içine sokmuyor. 'Yetişmişler' Ankara kalesine giremiyor. Kendi vasatlıkları ortaya çıkmasın diye yapıyorlar bunu. Madem Erdoğan muhalefeti yeterli görmüyor, biraz bizim gibi uzun yıllardır Türkiye'yi izleyen insanlara açsınlar kendilerini. Bizimle fikir alışverişi yapsınlar. Avrupa'daki bütün partiler bunu yapıyor.

Cumhurbaşkanı yemeklerde aydınlarla bir araya geliyor.

Aman canım, o vitrin yapıyor. Orada konuşulanları tatbik edecek ne imkanı, ne konumu var.

KİM MODERN?

Türkiye'de ikili bir modernlik anlayışı var sanki. Bir grup kadınlı erkekli gruplar halinde içkili yemek yiyerek, Batılı gibi tüketerek modern olduğunu iddia ediyor. Ama bu grup üretim anlamında Batılı değil. Öte yandan Anadolu'da Batılı standartlarında üretim yapan, kendini dünyaya açmış ama Batılı gibi görünmeyen ve tüketmeyen başka bir grup var.

Diyalektik olmayan çelişki burada işte. Sayın Onur Öymen'e bakıyorum. Davranışı, yetişme tarzı Batı'da bulunmayacak bir Batılı. Ona bakınca 19. yy sonundaki İngiliz muhafazakarlarını görüyorum. Konuşmaları fevkalade mutaassıp. İlla ki İslami gericilik olmaz. Öte yandan geçen dönem mecliste Mehmet Elkatmış diye bir AKP'li milletvekili vardı. Ben ondan daha modern söylemi olan, demokrat bir vekil tanımıyorum. Ama giyim tarzı, davranışı fevkalade anti-moderndi.