Kıdem tazminatı uygulamasında her yıl için en fazla 3 bin 254 lira ikramiye olduğu için fona geçildiğinde ikramiye hesabında kullanılan maaş oranı gerileyeceği halde yüksek maaşlı çalışanın ikramiyesi 3 bin 254 lirayı aşabilecek. Ancak düşük ücretliler aylık maaş oranı düştüğünde iyice mağdur olacak.

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın işçi ve işveren örgütlerinin tamamen anlaşmaları halinde kendisine sunulmasını, aksi halde taslağın gündemden kaldırılmasını istediği kıdem tazminatı fonu ve uygulamalarında ekonomi bürokrasisinin daha detaylara giremediği öğrenildi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, fon uygulaması ile bir gün dahi çalışılırsa her çalışanın hakkının güvenceye alınacağı için sıcak bakarken, sendikalar ise fona, hak kaybı oluşturacağı için soğuk bakıyor. Konu incelendiğinde ise düşük maaşlı işçilerin alacağı tazminatın ciddi oranda gerileyeceği, yüksek maaş alan çalışanların ise hiç alamayacakları bir kıdem tazminatına kavuşacakları görülüyor.

Hükümetin çalışanların her gününün kıdeme dahil edilmesini ve biriken kıdem tazminatını işveren kanalıyla değil de kurulan bir fon aracılığı ile ödenmesini içeren Kıdem Tazminatı Fonu uygulamasında ilginç bir tablo ortaya çıkıyor. Mevcut kıdem tazminatında her 12 aya karşılık 1 aylık (30 günlük) maaş uygulanıyor. Ancak işveren tarafı ise fona geçilirken her yıla bir ikramiyenin aylık oranının düşürülmesini istiyor. Yani bugün 12 aya karşılık alınan bir ikramiye yüzdelik olarak hesaplanınca, 100’ün 12 aya bölünmesiyle aylık oran yüzde 8,3 çıkıyor. Bu oran çalışanların aldığı ikramiyenin şu andaki yüzdelik tutarını oluşturuyor. 

İŞVEREN ORANI DÜŞÜRMEK İSTİYOR

Bu oranla ilgili ise şimdilik bir netlik olmamakla birlikte yüzde 8,3’ün yüzde 4-6 arasına indirilmesi telaffuz ediliyor. Bu talepler incelendiğinde örneğin aylık maaş oranının yüzde 4’e düşürülmesi halinde, kıdem ikramiyesi de, her yıla karşılık yaklaşık 15 gün, yüzde 5’e düşürülürse her yıla karşılık 20 günlük uygulanması anlamına geliyor. 

MEVCUT HALDE 3 BİN 254 TL AŞILMIYOR

Öte yandan ise bir yıllık kıdem tazminatının miktarı en yüksek memur emeklisinin bir yıllık ikramiyesinin karşılığını geçemiyor. Şu anda 2013 Temmuz ayı itibariyle bu tutar 3 bin 254 TL olarak uygulanıyor. Çalışanlar ne kadar maaş alırsa alsın yıllık bu tutardan fazla ikramiye alamıyor.

YÜKSEK MAAŞLI İYİ KAZANACAK

Ancak, fona geçilirken, oranlar düşürülse dahi yüksek maaş alan çalışan bu tavana göre konulan tutarı çok aşabiliyor. Örneğin, 10 bin lira maaş alan bir çalışan, eğer kıdem fonu uygulamasında aylık yüzde 5 oranında ikramiyeye tabi olursa, 10 bin x % 5 = 500 lira her ay ikramiye kazanacak. Bir yıl için ise 12 x 500 lira = 6 bin lirayı bulacak. Böylece de 6 bin lira ikramiye ile tavan ikramiye tutarı olan 3 bin 254 liranın da çok üzerine çıkmış olacak.

DÜŞÜK MAAŞLI İYİCE ZORLANACAK

Ancak, bu hesapta aylık 3 bin lira maaş alan bir çalışan ise yine aylık yüzde 5 gibi fon oranına tabi olursa, aylığı 3.000 x % 5 = 150 lira olacak. Yıllığı ise 12 x 15 = 1.800 şeklinde bir rakama ulaşacak. Böylece mevcut halde yılda bir maaş olan 3 bin lira yerine, bin 800 lira yıllık kıdem tazminatı almış olacak.  

KIDEM ORANI FAZLA OLANLAR DAHA ZARARLI

Öte yandan bazı iş kollarında işçilerin toplu sözleşmesinde 30 günlük çalışmanın karşılığı olarak 45 günlük kıdem hesaplaması olanların ise zararı daha fazla olacak. Çünkü bu çalışanların kıdem tazminatları yüzde 50 fazla ise bir yıl için 16 ay üzerinde bir maaş karşılığı olarak uygulanıyor. Aynı şekilde 3 bin lira alan bir çalışanın her aya karşılık alacağı mevcut kıdem tazminatı 45 gün üzerinden yüzde 50 artışla aylık 4 bin 500 lira olarak uygulanıyor. Ancak, fon ile oran yüzde 5’e çekildiğinde ise aylık 4.500 x % 5 = 225 lira olan kıdem tutarı yıllık 12 x 225 = 2 bin 700 liraya gerileyecek. Bu çalışan tavan uygulaması nedeniyle yılda en fazla 3 bin 254 lira alacak iken, yeni fon hesabına göre alacağı kıdem tazminatı 2 bin 700 liraya gerileyecek. Aynı şekilde 10 bin lira alan ve sözleşmesinde 45 gün kıdem tazminatı hak eden çalışan ise yüzde 5 uygulamasında aylık 750 lira, yıllık ise 9 bin lira tazminat alabilecek. Bu durumda da yine 3 bin 254 lira olan en yüksek memur emeklisinin bir yıllık ikramiyesinden fazlasını almış olacak.

MAAŞ TAVANI KONULURSA HER ÇALIŞAN ZARARLI ÇIKACAK

Ekonomi çevreleri ise fon düzenlemesinde yüksek kıdem tazminatı verilmemesi isteniliyorsa, bir ücret tavanı getirilmesiyle bunun çözüleceğini belirtiyorlar. O zaman ise yüksek ücretli çalışanların da zararına bir durum doğmuş olacak. Örneğin 10 bin lira maaş alsa da kıdeme esas maaş tavanı 5 bin lira şeklinde konulursa, o durumda da bugün bir yıla karşılık 5 bin lira ikramiye alacak olan çalışan, yüzde 5 gibi bir fon uygulamasında aylık 250 lira üzerinden yıllık 3 bin lira ikramiye alarak zarara uğrayacak.

MEVCUT DURUMUN VE FONUN OLUMLU YANLARI

Kıdem Tazminatı Fonu uygulamasında bu çelişkilere rağmen, uygulamanın en olumlu yönünün ise çalışmaya başlayan herkesin bir gününün bile kıdemine yansıması gösteriliyor. Ayrıca mevcut durumda işverenler uyduruk sebeplerle işten çıkarıyorlardı. Böylece çalışanın bir yılı dolmadığı için kıdem hakkı da doğmuyordu. Şimdi işten çıkarılsa bile işçinin her günlük çalışması kıdem olarak birikebilecek. Bu da olumlu bir yön olarak gösteriliyor. Öte yandan ise mevcut durumun olumlu bir başka yönünün ise işveren toplu işten çıkarmaya kalkışmasında, işçiler için toplu olarak kıdem tazminatı ödemekle karşı karşıya kalacağı için kıdem tazminatı yükü aynı zamanda işçi için bir güvence fonksiyonu da görüyor. 

İŞVEREN DAHA CESUR DAVRANABİLİR

Sendikalar ise şimdi işten çıkarılacak işçinin kıdem tazminatının fondan ödeneceği için işverenin işten atarken, toplu kıdem tazminatı ödeme kaygısını ortadan kaldıracağı için işverenlerin işten çıkarmada daha cesur davranacağını dile getiriyorlar. 

Esen kalın..